Akciğer Solunumu Yapabilen Balinalar Neden Karaya Çıktıklarında Ölüyor?

karaya vuran balina, yunus ve katil balina gibi akciğer solunumu yapan deniz memelilerinin oksijensizlikten öte böbrek yetmezliği(!)nden mefta olduğunu öğrenmek bu anlardan biri oldu benim için...

ilk defa çocukluğumda takılmıştı bu soru aklıma. gazetenin birinde kıyıya vurmuş balina ölülerine ait bir fotoğraf vardı ve benim aklıma direkt "akciğer solunumu yapan bir hayvan nasıl olur da karaya çıktığı zaman nefessiz kalıp ölebilir ki ?" sorusu geldi. çevremdekilere sorduğum zaman tatmin edici bir cevap bulamamıştım o dönem ve internet gibi bir mecra olmadığı için 3-4 günlük ansiklopedi taramasından sonra yine makul bir cevap bulamayıp, zihnimin "cevaplanamamış sorular" klasörüne kaldırmıştım bu mevzuyu.

geçenlerde bu konuyla alakalı bir belgesele denk geldim ve belki 25 senelik bir sorunun cevabını en sonunda öğrenmiş oldum.

burada karaya vuran deniz memelilerini ölüme sürükleyen iki önemli etken var;

bunlar yer çekimi ve deniz memelilerinin fizyolojisi...

bu arkadaşların kemik yapıları denizin kaldırma kuvveti ile dengelenen yer çekimine uygun olduğu için karaya vurdukları anda denizin kaldırma kuvvetinden yararlanamayan vücutları ideal formunu kaybederek, vücut ağırlıklarının baskısıyla kaburgalarında oluşan ezilme akciğerlerine baskı yaparak solunumu %70 oranında azaltıyor. ilk olarak burada güç kaybetmeye başlıyorlar. bir de şu ayrıntıyı vermek istiyorum. normalde bizim yer çekimine karşı en büyük direncimizi kalça kemiklerimiz üstleniyor. kalça kemiğimizin yapısı, genişliği ve kalınlığı sayesinde yer çekiminden kaynaklı basıncı vücutta eşit oranda dağıtabiliyoruz. mesela katil balinaların kalça kemikleri bizim baş parmağımız büyüklüğünde. bu nedenle yer çekiminin etkisine giren vücutları bu baskıyı kaldıramadığı için hareketsiz kalıyor ve kendilerini geri suya doğru götürecek hareketi gerçekleştiremiyorlar.

gelelim asıl ölüm sebebine...

  karaya vurdukları anda vücutlarında bulunan proteinler yer çekimi ve vücut ağırlığının kendi baskısı sebebiyle dolaşım sistemine karışıyor ve direkt böbreklere hücum etmeye başlıyor. böbrekler de bu hücuma yeterli tepkiyi veremediği için böbrek yetmezliğinden vücut iflas ediyor.

kalçaya olan saygım ve sevgim arttı şerefsizim..

"bahsedilen böbrek yetmezliğinin crush sendromu olduğunu düşünüyorum. vücutta çok fazla doku zedelenmesi olduğu zaman bu dokulardan ortaya çıkan proteinler böbreklere çöker ve böbrek yetmezliği gelişir. trafik kazalarında, deprem gibi ezilmelerin olduğu durumlarda, elektrik çarpmalarında ortaya çıkar. suyun kaldırma kuvveti olmadığında, balinanın vücudunun basınca uygun olmayan bölgeleri yüksek basınca maruz kalacağından fazla miktarda doku hasarı olabilir."