Arıların Sıfır Kavramını Ciddi Ciddi Anlayabilen İlk Omurgasız Canlılar Olması

Bu tür haberleri şempanzelerle görmeye alışmıştık ancak arılar da bu dünyaya dahil olan ilk omurgasız canlılar olarak devrim gibi bir olayın öznesi olmuş durumda.

iStock

arıların sıfır kavramını anlayabileceklerinin keşfedilmesi ufku iki katına çıkaran şeylerden biridir

şimdi konuyu detaylıca anlatmaya çalışalım.

yapılan bir çalışmaya göre, arılar sıfır kavramını anlıyabiliyorlar ve bu konudaki ilk omurgasız olarak gösteriliyorlar. bu böcekler, bir diğerinden daha az şekil taşıyan bir platforma doğru uçmaya teşvik edildiklerinde, “şekilleri”, “bazı şekillerden” daha küçük bir değer olarak kabul edebildiler.

sıfır, bizim için bile anlaması kolay bir kavram değildir. hele iş küçük çocuklara geldiğinde, onlar, diğer sayılardan daha sonra sıfır kavramını öğrenirler ve çoğu zaman 1'den küçük olup olmadığını belirleme konusunda bile sıkıntı çekebilirler.

kendimizden başka bazı hayvanlar da sıfır kavramını kavrayabilmişlerdir. örneğin; öğretildiklerinde şempanzeler ve maymunlar, bunu nicelik olarak düşünmeyi başarmışlardır.

dışarıdan küçük beyinleri ile arıların bu sıfırı anlama kervanına katılma olasılığı size düşük görünebilir; ancak arılar, şaşırtıcı derecede iyi gelişmiş sayı becerilerine sahiptirler, mesela daha önceden yapılmış olan bir çalışma, onların 4'e kadar sayabilceğini ortaya koymuştur.

ilk deney

bal arılarının sıfırı anlayıp anlayamayacağını görmek için, melbourne'daki rmit üniversitesi'nden scarlett howard ve meslektaşları ilk olarak iki sayıyı ayırt etmek için arıları eğittiler. her biri üzerinde bir ile dört arasında sayıda değişen şekile sahip olan iki platform kurdular.

bir platformda, arılara tatlı bir sakkaroz çözeltisi, diğerinde ise kötü bir tada sahip olan kinin çözeltisi verildi. bu arada belirtmekte fayda var, önceki araştırmalar, arıların doğru seçimleri sonucunda sadece ödüllendirilmeyip, aynı zamanda yanlış seçim yaptıklarında cezalandırdıkları zaman daha hızlı öğrenebildiklerini ortaya koymuştur.

araştırmacılar arıları, yüzde 80 doğru seçim yapana kadar, daha az şekile sahip olan platformu, tatlı ödülle (sakkaroz) ilişkilendirmeleri için eğittiler.

arıların şekillerin sayısına değil, görünümlerine de cevap verdiklerini teyit etmek için farklı şekilli nesnelerle daha ileri testlere tabi tutuldular.

daha sonra, iki veya üç şekille “sıfır” şekil arasında seçim yapmakta bırakıldıklarında, arılar çoğu zaman sıfırı seçti.

ikinci deney

ikinci bir deneyde, diğer arılar da aynı şekilde eğitildi, ancak bu sefer ya sıfır ya da bir ila altı nesne arasında değişen şekle sahip bir platforma inmek zorunda bırakıldılar. arılar, istikrarlı bir biçimde sıfırı seçti; ama bu sefer diğer seçenek 6 nesne değil de bir nesne içeriyorsa, hem olay daha çok zaman aldı hem de daha az doğruluk yüzdesine ulaştılar. daha iyi anlaşılması açısından bu durumu şöyle açabiliriz: yani seçim için karşı karşıya kaldıkları obje sayısı arttığı zaman arıların sıfırı anlama oranları yükseliyor. ancak bu küçümsenecek bir husus değil. çünkü bir nesne içeren bir platform ile sıfır nesne içeren bir platformu bile ayırt edebilmeleri, onların aslında sıfır sayısını kavrayışları konusundaki dehalarını ortaya koyuyor.

bu durum, sunulan iki nicelik arasındaki sayısal farkın miktarının arıların problemi ne kadar zorlayıcı bulduğunu etkilediğini ve arıların bir sayı olarak sıfır kavramını algıladığını göstermesi açısından önemli kanıtlar sağlamıştır.

bu tür deneyler, arıların sıfırı kavrayışlarının bazı insanlar ve primatlarınkine benzer olduğunu göstermektedir. fakat neden bu yeteneklere sahip oldukları henüz belli değil. bunun için howard'a göre, arıların bunu nasıl yapabildiklerini anlamak için hala ortaya çıkarılması gereken bazı hususlar mevcut.

ingiltere'de st. andrews üniversitesi'nden susan healy, primatlar dışındaki hayvanların bir sayı olarak sıfırı fark edip edemeyeceğini test etmek için birkaç girişimde bulunulduğu belirterek, bir omurgasız hayvanın kavradığı bu fikrin, aslında ezberleri alt üst ettiğini de söylüyor.