Arya Stark ve Faceless Men Tarikatının Geleceğiyle İlgili Detaylı Bir İnceleme

--- spoiler --- 

(yazı, faceless men ve arya'nın onlarla olan ilişkilerinden bahsedeceği için hem kitap ve hem de dizi spoilerları içermekte)

sanırım üzerinde en çok kafa yorduğum ve onlarca kez fikir değiştirdiğim karakterlerden birisi arya stark'tır. hatta bunu yapan sadece ben de değilim. george r. r. martin de, kitap için yazdığı ilk taslakta arya ile jon arasında duygusal bir ilişki planlamış, sonra bundan vazgeçmiş. 3. kitaptan sonra, hikayede 5 yıllık bir ara planlandığında da, arya'nın faceless men eğitimini 5 yıl aldıktan sonra 4. kitapta karşımıza çıkarmak istemiş ama 5 yıllık arayı da sonra çöpe atmış. bütün bu bölümler tekrar baştan yazılmış. faceless men ile geçirdiği zamanın kısalması arya'nın karakter gelişimine darbe vurmuş.

dizide de, arya'nın faceless men hikayesi bir süredir aynı noktada takılıp kalmış gibiydi. bu karakterin, ana hikayeye nasıl bağlanacağı sanırım dizi yapımcılarının da kafasını kurcalayan bir soruydu. grrm, bunu nasıl planlıyor tam bilmiyorum ama dizi yapımcıları artık arya'yı westeros'a döndürmek istiyorlardı. çünkü, 10 küsür bölümdür arya'nın waif'ten dayak yiyişini göstermekten onlar da bıktı. dizinin bitimine 18 bölüm filan kaldı ve artık arya'nın bir şeyler yapması gerekiyordu. o yüzden, dizi arya'nın faceless men'i terkettiği bir yola doğru girme kararı aldı. ama gerçekten arya, bu son derece tehlikeli tarikatı terk mi edecek? yoksa işin içinde başka bir iş mi var?

bu konulara girmeden önce, faceless men ile ilgili bildiklerimizi kısaca yazalım.

bu tarikatın kurucuları, targaryenlerin de eski memleketi olan valyria'nın volkanlarının altındaki madenlerde çalışan köleler. bu madenlerin, volkanik lavanın her tarafından aktığı ve muhtemelen dünya üzerindeki en ağır çalışma şartlarına sahip yerler olduğu söyleniyor. ancak, madendeki çalışma şartlarına dayanamayan kölelerin intihar etmeleri, kölelerin efendileri tarafından yasaklanıyor. (büyük ihtimal ailelerini tehdit ederek yapıyorlar bunu). bir noktada, bu kölelerden birisi, ölmek isteyen arkadaşlarına "hediye" olarak ölüm vermeye başlıyor, yani bir nevi ötanazi hakkını kullandırıyor. bu işi başlatan kişi de ilk faceless menoluyor. tarikatın, daha sonra kendi efendilerine de bu ölüm hediye ettikleri söyleniyor ama bunu nasıl yaptıklarına dair bir bilgi yok. o yüzden, valyria'nın sonunu getiren felaketin sorumlularının faceless men olabileceği spekülasyonu da var. valyria'nın volkanik bir olay yüzünden lavlar tarafından tamamen yok edildiğini biliyoruz ama tam olarak ne yaşandığı yazılı tarihte detaylandırılmıyor. madenlerde çalışan kölelerin, bir şekilde tektonik bir felaketi tetiklediği olası senaryolardan birisi.

sadece faceless men değil, aslında bütün braavos şehri valyrian imparatorluğundan kaçan köleler tarafından kurulmuş. hatta, bu şehir 100-200 yıl arası tamamen gizli kalmayı da başarmış. sonrasında, iron bank of braavos'un merkezinde olduğu ticarete dayali ekonomisiyle kalkınmış. coğrafi ve ekonomik yapısı olarak geçmişin venedik'ine benziyor aslında. iron bank of bravoos ile faceless men arasında organik bir bağ olup olmadığı da bu şehir üzerinde yapılan spekülasyonlardan birisi. iron bank'ın borçlarını ödemeyen müşterilerine ağır yaptırımlar uyguladığı biliniyor. böyle bir bankanın aynı zamanda bir suikastçi tarikatını kontrol etmesi tabi ki müşteriler açısından oldukça ikna edici olurdu. ama bununla ilgili somut bir kanıtımız yok, işlerini oldukça gizli yürüten bir banka ve bir tarikatın da bunu afişe etmesi mantıklı olmazdı zaten. ama aynı şehirde, aynı kişiler tarafından kurulmuş bu iki kurumun birlikte çalışıyor olması çok da şaşırtıcı olmaz. bu ilişkiyi bir seviye yukarı çıkarıp fm'in bir iron bank tarafından kontrol edildiğini söyleyenler ve hatta paraların üzerinde yüz olmasından yola çıkarak 'many faced god', yani çok yüzlü tanrının da 'para' olduğunu iddia edenler de var.

son olarak, bir anti-valyria hareketi olarak doğmuş olan braavos şehrinin simge kurumlarından birisi olan faceless men'in, valyria kökenli ailelere ve burada doğmuş olan büyü ve ejderhalara düşman olduğu da süregelen spekülasyonlardan birisidir. hatta, aynı citadel maesterları gibi, dünya üzerinden büyüyü silmeyi amaçladıkları da söylenir. valyria'dan çıkan en meşhur aile olan targaryenlere hala bir düşmanlık beslerler mi, onların altını oymak için herhangi planları var mıdır pek bilinmez. faceless men'in "all men must die" söylemini kelime anlamıyla anlamak isteyenler, bu tarikatın bütün insanlığı öldürmek için white walkerlarla çalıştığını falan da iddia ederler. bütün bu teorilerden hangisinin kafanıza yattığına siz karar verin. bunların hepsinin doğru olmadığı kesin gibi ama bu tarikatı anlayışımıza derinlik kazandırmaları açısından oldukça yararlılar.

teorileri bir yana koyarsak, aslında faceless men hakkında kesin olarak bildiklerimizin çok fazla olmadığının farkına varıyoruz. tarikatın ismen bildiğimiz sadece 3 üyesi var. patron gibi görünen kindly man, onun yardımcısı pozisyonundaki waif ve arya'yı işe alan jaqen h'ghar. dizide jaqen ve kindly man birleştirilmiş durumda. kitapta farkli gozukseler de bu ikisinin aynı kişi olma ihtimali var. sonuçta yüzü değişiyor bu elemanların, kimin kim olduğunu bilmiyoruz. bunun dışında, arya, tapınaga gelip giden baska üyeleri görüyor ama bunların hiç birisinin ismini öğrenmiyor.

faceless men'in 3 özelliği çok meşhur: pahalı olmaları, ellerinden kurtulmanın imkansıza yakın olması ve yüzlerini değiştirebilmeleri.

fm için pahalı kelimesi illa ki parasal bir kavram değil. hedefteki isme ve müşterinin varlık durumuna göre, fm'in fiyatı da değişiyor. mesela, robert, dany'i öldürmek istediğinde littlefinger'ın "onların bir tüccarı öldürmek için aldığı paranın yarısıyla lejyoner ordusu tutarız. bir prenses için ne isteyeceklerini tahmin edemiyorum" dediğini hatırlıyoruz. george r. r. martin, "faceless men'in kapıya astığı bir tarifesi yok" diyor ama bu elemanların fiyatlarını genel olarak müşterinin "varlığının çoğu" olarak özetlenebilir. zengin bir müşteri için bu parasal bir değer iken, fakir birisi için bir evlat ya da verilebilecek son şey olan 'can' olabilir. yani, beş parası olmayan ama kızına tecavüz eden birini öldürtmek isteyen fakir bir baba, oğlunu fm'in hizmetine verebilir yada kendisini house of black and white'a kurban verebilir.

fiyat böylesine yüksek olunca, alınan hizmetin de kalitesi de yüksek olmak zorunda tabi ki. fm'in suikastlarının 2 temel özelliği var. birincisi, süikast sırasında sadece hedefteki kişinin ölmesi. yani, bütün binayı yıkıp 10 kişiyle birlikte hedefi de öldürmek diye bir şey tarikatın lügatında yok. ikinci önemli özellik de, suikastların çok bariz cinayetler şeklinde yapılması yerine, kaza süsü vermek ve gizemli zehirler kullanmak gibi yöntemlerin tercih edilmesi. kitapta, faceless men tarafından yapıldığı rivayet edilen en önemli cinayet, balon greyjoy'un pyke üzerindeki köprülerden birinden düşerek ölmesi. dizide, bu cinayeti direk euron greyjoy işliyor ancak kitapta, büyük ihtimal, euron bu işi fm'e yaptırıyor. hatta ödemeyi de bir adet ejderha yumurtasıyla yapıyor. yeri gelmişken, dizide euron'un "evet kralınızı ben öldürdüm" diye ortaya çıkmasının ne kadar saçma olduğunu hatırlatayım. normal şartlarda, euron'un orada tutuklanıp ihanetten kellesinin alınması gerekirdi. kitaptaki, euron böyle bir hareketin kendi sonunu hazırlayacağını bildiği için faceless men tutarak yaptırıyor bu işi.

bu tarikatın çok korkutucu hale getiren en önemli detay, fm üyelerinin yüzlerini değiştirebilme yetenekleri. bunu nasıl yaptıklarının açıklaması kitapta yapılmıyor. o yüzden yüz değiştirme ritüeli tamamen gizemli bir olay. bu konuyla ilgili tek bildiğimiz, grubun tapınağı house of black and white'a ötanazi için gelenlerin yüzlerinin burada daha sonra kullanılmak için saklandığı. ritüelin, sadece yüzden maske yapıp takmak gibi basit bir şey olmadığı belli, çünkü yüzünü değiştiren fm üyesi, tamamen o yüzün sahibinin görünümünü alıyor. yani fm'in ritüeli büyük ihtimal bir face/off stili yüz naklinden daha çok, melisandre'nin de kullandığı "glamour" büyüsüne daha yakın bir şey. hatta, yüzlerin sadece simgesel olarak toplandığı ve aslında işin tamamen büyü olma ihtimali de var. bu ihtimal, fm'in büyüden nefret ettiği tahminiyle çelişiyor gibi gözüküyor ama kendi işlerine gelince kullanıyor da olabilirler.

fm'in kendi işine geldigi gibi kullandığı bir başka mesele de, din meselesi. gerçek dünyadaki karşılıkları olan haşhaşi tarikatı gibi faceless men'in de bir dini altyapısı var. many faced god adlı bir tanrıya taptıkları söyleniyor ve bu tanrının bütün dinlerde farklı bir şekilde adlandırılan ölüm tanrısı olduğuna inanılıyor. bu halleriyle ingilizcede "cult" olarak tabir edilen bir yapıya denk geliyorlar. ben de, buna yakın gördüğüm için "tarikat" kelimesini tercih ettim zaten. çok yüzlü tanrının tek başına bir din olduğunu söylemek zor çünkü tek bir tapınakta, tek bir iş yapan bir oluşumdan bahsediyoruz. house of black and white, müritlerine ötanazi yaptırmaktan ve karşılığında onların yüzlerini almaktan öte bir iş yapmıyor. o yuzden, faceless men'in bir dini takip etmekten daha çok felsefik bir duruşu var bana göre. bu duruş da "valar morghulis - all men must die - bütün insalar ölmeli" ve "valar dohaeris - all men must serve - bütün insanlar hizmet etmeli" sözleriyle tanımlanabilir aslında. bu sözler onların köle geçmişlerinden kaynaklanan nihilist dünya görüşlerini simgeliyor. kölelikten kurtulmuş olsalar da, dünyanın hala hizmet etmekten ibaret olduğuna ve ölümün kötü bir şey olmaktan çok, bu hizmeti sonlandıran bir hediye olduğuna inanıyorlar. ilginç olan, nihilist bir dünya görüşünün, fm'in materyalist uygulamalarıyla çelişiyor gibi gözükmesidir. bu konudan arya ile ilgili bölümde tekrar bahsedeceğimiz için bu çelişkiye şimdilik girmiyorum. bu kadar fm arkaplan bilgisi yettiyse, arya ile ilgili bölüme geçeyim artık.

faceless men ile tanışmamız, jaqen h'ghar karakteriyle oluyor. ned'in idamı sonrası, arya'yı winterfell'e kaçırmaya çalışan yoren'in, king's landing zindanlarından toplayıp duvara götürdüğü suçlular arasında jaqen de var. ekstra tehlikeli olduğu düşünülmüş olsa gerek ki, jaqen ve iki diğer mahkum rorge ve biter bir kafesin içerisinde yolculuk ediyorlar. jaqen ile ilgili soru işaretleri daha burada başlıyor aslında. yüz değiştirebilme yeteneğine sahip, dünyanın en meşhur suikastçi grubunun üyesi olan jaqen'in, sıradan bir suçlu gibi yakalanıp hapse atılmış olmasının pek mümkün olmadığını varsayarsak, onun bir amaç için zindanlarda olduğu tahminini yürütebiliriz. bu konuyla ilgili en meşhur ama en temelsiz teori, jaqen ile syrio forel'in aynı kişi oldukları teorisi. söz konusu olan kişiler yüz değiştirebildikleri için bu tip teorileri yalanlamak bayağı zor. ancak syrio, arya'yı takip etmek isteseydi, bunu yapmak için önce hapse girmeyi tercih etmesi oldukça saçma olurdu. yoren'in hapisteki mahkumlarla beraber arya'yı da grubuna alacağını nereden bildiğini de açıklamamız oldukça zor. syrio, belki braavoslu olabilir ancak buradan olan her adamın da fm ile ilişkisi vardır diye bir şey söz konusu değil. illa bir teori olacaksa, syrio'nun fm'e arya'yı tavsiye ettiğini söyleyebiliriz. ama bu da kör bir tahminden öteye geçmez.

jaqen'in syrio olup olmadığını ya da syrio'dan tavsiye alıp almadığını bilmiyorum. benim daha çok üzerinde durduğum ihtimal, ilk karşılaştığı noktadan itibaren, jaqen'in arya'yı gözüne kestirmiş olması. birlikte yolculuk ettikleri süre içerisinde jaqen, arya'nın kişiliğini yakından tanıma fırsatı buluyor. onun, cesur, gözüpek, akıllı birisi olduğunu yakından gözlemliyor. arya'nın intikam ateşiyle yanıyor olması ve kendine ait bir öldürülecekler listesi olması da ayrıca ilginç detaylar. hatta arya'nın çömez de olsa braavos dövüş stilini kullanması bile ilgisini çekmiştir diye düşünüyorum. ama bana göre, arya'yı, jaqen'in gözünde fm için uygun hale getiren en önemli iki detay var.

bunlardan ilki, arya'nın seyahat ettikleri süre içerisinde 3 farklı kimlikle jaqen'e gözükmesi; yolculuk sırasında öksüz oğlan arry, harrenhal'da weasel ve bunların altında yatan asıl kimlik olan intikam peşindeki arya stark. yani, arya daha faceless men olmadan önce bile farklı kimliklere girip çıkabilme kabiliyetini gösteriyor ki, bunun faceless men'in "no one" felsefesiyle çok güzel örtüşen bir şey olduğunu söylemek gerekir. yeri gelmişken bu konuyu da biraz açmak istiyorum. faceless men, arya'yı bir "hiçkimse" yapmak isterken, aslında onun geçmişini unutmasını, hafızasını silmesini istemiyor. zaten, bunun imkansız olduğunu bilecek kadar akıllı adamlar bunlar. illa geçmişi olmayan birisini isteseler, daha bebekken öksüz yetimleri toplayıp beyinlerini genç yaşta yıkarlar. çok daha risksiz bir yol olur bu. burada "no one" diye bahsedilen şey, aslında bir çok kimliğin hiçbiri ve hepsi olabilime yeteneği. yani, bir fm üyesi olarak arya, üzerine giyeceği kimliklerin hiç birisini diğerlerinden üstün tutmayacak ama bu bu kimliklerle ilgili herşeye unutacağı anlamına gelmiyor. arya, artık arya stark değil ancak arya stark onun kimliklerinin bir parçası. yani arya'ya "sen kimsin?" diye sorduğunuzda, size bir cevap vermesi mümkün değil çünkü onun onlarca kimliği var ve bunlardan hiç birisi bu sorunun cevabı olmaz. doğru cevap "hiçbirisi ama hepsi" gibi bir şey olabilir belki. arya'nın ned stark'ın idamı sonrası aranan bir kişi halini alması ve kimliğini gizli tutma konusundaki başarısı, onu jaqen için ideal aday bir hedef haline getiriyor. dizide işlenmese de, arya, 5 kitap içerisinde tam 12 tane takma isim kullanıyor. "hiçkimse" olmak için bundan daha iyi bir aday düşünemiyorum ben.

arya'nın jaqen'i etkileyen bir başka özelliği, aslında dizinin son bölümünde arya'nın kullandığı takma isimde saklıydı: "mercy (merhamet)". arya ve jaqen'in tanışması, arya'nın jaqen'in azılı bir suçlu olduğunu zannetmesine rağmen, onu bir kafesin içerisinde yanmaktan kurtarmasıyla oldu. yani, arya'nın jaqen ile olan ilk iletişiminin temelinde "merhamet" vardı. arya, jaqen ile olan seyahati ve harrenhal günlerinde, sadece ailesini katledenleri ve ona işkence etmeye çalışanları öldürmekten bahsetti ve listesini de bu şartlara uygun isimlerle doldurdu. bana göre, bu jaqen için önemli bir göstergeydi. arya, savaşmaktan hoşlandığı için ya da kötü bir insan olduğu için cinayet işlemek istemiyordu. ailesini paramparça eden insanların peşindeydi ve böylesine tramvatik bir durumdayken bile azılı bir suçluya merhamet gösterebilecek bir kalbe sahipti. bana göre, jaqen için bu da önemliydi. çünkü, her ne kadar çok ünlü bir suikasçi tarikatı da olsalar, faceless men'in bünyelerinde psikopat katiller istemediğini söyleyebiliriz. yani arya, eğer ramsey bolton kafasında bir karakter olsaydı, sanırım jaqen'den onay alamazdı.

fm'in arya'yı merhametli olabildiği için tercih ettiğini kabul edersek, daha önce bahsettiğim nihilist dünya görüşü ve materyalist uygulama çatışmasına geliyoruz. faceless men, gerçekten onlara parası/gücü yeten herkes için cinayet işleyebilen materyalist bir grup mu; yoksa üyelerinin bir takım değerlere sahip olmasını isteyen ve bir takım felsefi temellere sahip olan bir tarikat mı? arya'nın seçilmesi bana hep ikinci ihtimalin doğru olabileceğini düşündürüyor. yani, faceless men, üyelerini ve kurbanlarını seçerken bir takım ahlaki değerleri göz önünde bulunduran bir grup. çünkü, sadece gösterilen hedefi vuran hiçkimselerden oluşmak isteselerdi, arya onlar için berbat bir üye olurdu. bu nedenle, fm'in hedef seçerken de bir takım ahlaki kurallara uyduğunu düşünüyorum. bana göre, dizide jaqen'in arya'yı, iyi bir insan gibi gözüken lady crane'i öldürmeye göndermesi de bu ahlaki temelin testi olabilir. bu kadın özünde iyi birisi ama cersei lannister'ı oynuyor, onun kıskanç bir meslektaşı tarafından öldürtülmesine aracı olabilir misin arya? bana göre, jaqen, arya'nın bu cinayeti işleyemeyeceğini adı gibi biliyordu. hatta, bunu yapmayacağı için arya'yı seçtiğini anlatmaya çalıştım. jaqen, bu cinayetin işlenmesini isteseydi, bu göreve mercy'i degil waif'i yollardı. bana göre, merhameti secen arya ahlaki temellerinin sınandığı testi geçti ve bu testi asıl geçemeyen kişi waif. arya tapınağa ayak bastığından beri ona anlamsız bir nefret besleyen ve bu nefretin şiddete dönüşmesine izin veren taraf kendisi. belki bölümün sonunda jaqen, waif'i arya'yı öldürmeye göndermiş gibi gözüküyor ama acaba jaqen, waif'i arya tarafından öldürülmeye mi yolladı? ahlaki testi geçen arya'nın, fiziksel testi de waif ile olan karşılaşması olacak sanırım. eğer onu öldürebilirse, her iki testi de geçmiş olacak. zaten eğer bu bir test değilse, arya'nın waif'i öldürmesinin pek bir önemi olmaz çünkü başka ve daha iyi bir faceless man takılır bu sefer arya'nın peşine. arya'nın hayatının geri kalanını fm'den kaçarak geçirmesini istemediğim için bunu bir test olmasını umuyorum.

bu noktada, jaqen'in arya'yı seçmesinin nedenlerinden birisi olma potansiyeli olan, ancak dizide henüz işlenmeyen, arya'nın warg yetenekleri konusuna da değinmek istiyorum. kitapta, arya kör olduğu testi, bir kediye warg olup onun gözünden görerek geçiyor ve hatta onu kör etmelerinin sebebi de büyük ihtimal arya'nın bu yeteneğinin farkına varmasını sağlamak. dizi, henüz bu konuya hiç girmedi ama "arya vs waif" karşılaşmasında gösterme ihtimalleri var.

bir de, jaqen'in arya'ya verdiği gümüş para ve onu braavos'a yollaması olayı var mesela. o parayla arya'nın bindiği gemi olan titan's daughter, cok buyuk ihtimal jaqen tarafından ayarlanmış. eğer, arya'nın gemiye bindiği saltpans limanına bakarsanız, o geminin rotasıyla çok alakasız bir yerde olduğunu görürsünüz. zaten, "al bu parayı, braavos'tan olan kimse versen seni bize getirir" lafı biraz şüpheli. braavos gibi, tam 100 adadan oluşan bir şehirde herkesin faceless men ritüellerini bildiğini iddia etmek zor. bana göre, jaqen bu işi şansa filan bırakmıyor ve arya'yı alması için fm için çalışan kaptanlardan birini, arya'ya en yakın liman olan saltpans'e yönlendiriyor. zaten arya limana geldiğinde ilk amacı kuzeye giden bir gemi bulmak ama limanda tek bulabildiği gemi titan's daughter oluyor. çok önemli bir detay olmasa da, bu da jaqen'in arya'yı özellikle istediğine dair bir ipucu olarak aklımızda kalsın.

yazının en başında, "dizi arya'yı westeros'a döndürmek istiyor" demiştim ama eğer waif karşılaşması bir test ise, arya'nın bu testi geçtikten sonra tekrar faceless men'e dönmesi gerekebilir. bu dizi yapımcılarının pek isteyeceği bir şey değil. onlar, arya'nın fm'den gerçekten kaçtığı ve kendi başına westeros'a döndüğü bir senaryoyu tercih edebilirler. böyle bir senaryoda arya'nın çok uzun yaşaması saçma olur. "westeros'a kaçtı kurtuldu fm'den" diye bir şey olması söz konusu olamaz. ama yapımcıların kitaptan ayrıldıkları yerlerde saçma sapan işler yaptığına daha önce şahit olduğumuz için bunu yapmazlar diyemem. bana göre, arya'yı yakın zamanda öldürmek istemiyorlarsa, böyle bir yola girmemeliler.

eğer test olayını dizide işleyeceklerse ve arya faceless men'e katılacaksa, o zaman belki jaqen, arya'yı westeros'taki bir hedefe yollayabilir. arya, hem o hedefi hem de kendi listesindeki isimleri vurabilir.

bana göre, en fantastik senaryo, arya'nın listesindeki isimlerden birinin öldürülmesi için birilerinin faceless men kiralamış olması olur. diyelim ki, bu isim walder frey olsun. jaqen, arya'nın listesinde walder frey'in olduğunu daha ilk tanistiklari gunden beri biliyor ve arya'yı istemesinin sebeplerinden birisi belki de buydu. arya, faceless men'den kaçtığını zannediyor ama walder frey'i öldürerek hala onlara hizmet etmiş olacak. 

(arya'nın listesinde 3 isim kaldı bu arada: walder frey, cersei lannister ve ilyn payne).

bütün bu zırvalamanın sonucunda, faceless men'in hangi amaca hizmet ettiğini anlayabildiğimi söylersem yalan olur. nihilist bir tarikat görünümündeki bu elemanlar, gerçekten herkesi öldürmek isteyen fanatikler grubu da olabilirler, sadece para ve ticarete tapan materyalistler de, bir takım ahlaki değerler için cinayet işleyen vigilanteler de. emin olduğum tek şey, arya'yı bilerek seçtiler ve onun hafızasını ve kimliğini silmek gibi bir amaçları yok. bu kadar uzun yazmamin sebebi konuya ilgisi olan herkesi düşünmeye zorlamaktı. eğer kafanızdan geçen teorileri tartışmak istiyorsanız, çekinmeden yeşillendirin. böyle tartışmalardan bir çok iyi fikir çıkardım son bir kaç haftadır.

tl;dr: valar morghulis!

--- spoiler ---