Bisiklet Sürmeyi Aradan Yıllar Geçse Bile Neden Unutmayız?
çoğumuz çocukluk döneminde bisiklet sürmeyi öğreniriz. yıllarca kullanmasak bile, niçin bisiklete binmeyi unutmayız? bu şaşırtıcıdır çünkü normalde hafızamız, bir zamanlar tanıdığımız bir yer ya da bir kişinin adını hatırlamak ya da anahtarlarımızı nereye koyduğumuz gibi birçok başka durumda bizi hayal kırıklığına uğratırken, bisiklet binmede nasıl başarısızlığa uğramaz? bu durumun açıklaması bizleri bir nebze aydınlatabilir:
aslında beynimizin farklı bölgelerinde farklı türdeki anılar saklanır. uzun süreli hafıza ikiye ayrılır: bildirimsel (declarative) bellek ve işlemsel (prosedürel) bellek.
iki tip bildirimsel hafıza vardır: episodik (anısal) ve semantik (anlamsal). okula başladığımız gün ve ilk öpüşmemiz gibi deneyimlerin tekrarlanması epizodik hafıza olarak adlandırılır. bu tür bir hatırlama, gerçekleşen bir şeyin veya olayın yorumlanmasıdır. öte yandan fransa'nın başkenti gibi gerçek bilgi, anlamsal belleğin bir parçasıdır. bu iki tip bildirimsel hafıza içeriğinin ortak bir yönü vardır: bilginin farkındasınız ve anılarınızı başkalarına iletebilirsiniz.
bununla birlikte, bir enstrüman çalmak veya bisiklet sürmek gibi beceriler, prosedürel (işlemsel) hafıza olarak adlandırılan ayrı bir sistemdedir. adından da anlaşılacağı gibi, bu tür bellek performanstan sorumludur.
ayrı bellek sistemlerini gösteren en ünlü çalışmalardan biri, henry gustav molaison (h. h.) adlı bir epileptik hastaydı
1950'lerde bu hastanın, hipokampusun büyük bölümleri de dahil olmak üzere beyninin bazı bölümleri çıkarıldı... operasyondan sonra doktorlar, nöbet sayısının azalmasına rağmen, h. m.'nin yeni anılar oluşturamadığını tespit etti. ameliyat öncesindeki anılarının çoğu da silinmişti.
daha fazla bilgi edinmek için nöropsikologlar h. m. ile çeşitli testler yaptılar. birinde, sadece ona ve elindeki aynaya bakarken, bir kağıda beş köşeli bir yıldız çizmesi istendikten sonra h.m.'nin el-göz koordinasyonu becerileri, bu görevi yerine getirdiği birkaç gün boyunca gelişmesine rağmen, bunu gerçekleştirdiğini hiç hatırlamadı. bu, yeni işlemsel hafızalar geliştirebilceğini ancak bildirimsel hafıza geliştiremeyeceğini gösterdi.
prosedürel bilgi, aslında bildirimsel bilgiye kıyasla temel olarak daha istikrarlıdır. hem kayıp hem de travmaya karşı daha dayanıklıdır.
travmatik beyin hasarı ile bile, prosedürel bellek sistemi neredeyse hiç tehlikeye girmez. bunun nedeni, bazal ganglionların, bildirimsel olmayan hafızayı işlemekten sorumlu yapıların, serebral korteksin altında, beynin merkezinde nispeten daha iyi korunmalarıdır. yine de niçin işlemsel (procedural) hafıza içeriğinin niçin bildirimsel (declarative) hafıza kadar kolay unutulmadığına yönelik bilinmeyen yönler vardır.
ancak kesin olarak bildiğimiz bir şey, geçmişte bile içselleştirdiğimiz basit hareketler dizisi genellikle bir ömür boyu korunur. ya da söylendiği gibi, bu tıpkı bisiklete binmek gibi bir şey.
İyi Anıları Kısa Sürede Unuturken Kötü Anılar Neden Hafızamızdan Bir Türlü Silinmiyor?
Yüz Hafızası Zayıflığının Çok Daha İleri Bir Boyutu Sayılabilecek Nörolojik Hastalık: Yüz Körlüğü
Beyne Dair Hafıza, Öğrenme ve Zekâ Gibi Başlıca Soru İşaretlerinin Cevabı: Nöroplastisite
