Çölde Yaşayan ve İlginç Bir Kültüre Sahip Olan Arap Kabilesi: Bedeviler
bedeviler ilginç insanlardır; osmanlı imparatorluğu zamanında geçimlerini çölde yağmacılık ve gaspçılık yaparken sürdürürlerken öyle deve binip milleti soymak çağı geçince en büyük geçim kaynakları çöl hayvancılığı, kendi imal ettikleri ürünleri şehirlerde satmak, fal bakmak bu adamların en büyük geçim kaynağıdır.
zannedilenin aksine araplar bütün bir ulusu kapsayacak şekilde köken olarak bedevidir. orta doğu bugün araplarla birlikte anılsa da, nasıl bizde "orta asya'dan geldik" muhabbeti varsa arapların anavatanı arap yarımadasıdır. öyle orta doğu'da çok yeni de değildirler. islam fetihlerinden önce orta doğu'da birçok halk yaşamaktaydı, asimile olmuş halde halen de yaşamaktalar. son 1400 senede orta doğu arapların bölgesi olmuştur.
ayrıca arapların dubai, abu dabi, riyad gibi şehirleri yokken çöl vardı. o yüzden haksız olarak araplar kendi aralarında dışlarlar bu herifleri "medeni olmadıkları" gerekçesiyle.
başta suudi hanedanı ve birleşik arap emirlikleri'ni meydana getiren emir aileleri, haşimiler (arap isyanını çıkaran ailedir. vaktiyle suriye ve ırak'ı yönetmişler, askeri darbelerde bu ülkelerden kaçmışlardır. şerif hüseyin'in soyudur, lawrence'ın yakın arkadaşı ve sonraki ırak kralı kral faysal en bilinen üyesidir. soylarını hz muhammed'e ve abbasiler'e dayandırırlar. günümüzde aile sadece ürdün'ü yönetir. (bkz: 2.abdullah) işte bütün bu ailelerin hepsi de bedevi kökenlidir.
arapların bir "medeniyet" olması ise hz muhammed ve islamiyet ile birlikte olmuştur. esasen islamiyet arapları tarih sahnesine doğru dürüst çıkarmıştır desek yanlış olmaz.
onun öncesinde arapların kökeni bedevidir. suud hanedanı, haşimiler ve bütün o şeyhlerin hepsi 100 sene önce ferrariye değil develere binip çölü arşınlıyorlardı. günümüz dünyasında ise araplar tarafından sevilmezler.
çok iyi çelik döverler, "jambiya" denilip, türkiye'de pek bilinmeyen veya "bedevi hançeri" olarak bilinen bir tür bıçakları vardır. şam'da pazarlarda bu hançerleri sattıkları olur. yukarıda saydığımız soylu ailelerin giydiği geleneksel arap giysilerinde bu hançerlerin en pahalı, bol mücevherli örneklerini görebilirsiniz.
esasen bu jambiya'lar aşiret üyelerine verilir. kadınlara da teslim edilir yanlış hatırlamıyorsam ve hançerin teslim ediliş amacının "namuslarını korumak" olduğu söylenir. çok keskin ve güzel hançerlerdir. ucuzundan pahalısına şam'daki bazı pazarlarda bulunabilirler.
ilginç evlilik merasimleri de vardır. düğün sonrası gelin kumlara doğru koşar ve damat onu kovalamak zorundadır. gelin kendini yere atar ve böylece düğün sona erer.
hukuk sistemleri ise daha ilginçtir, bir aşiret başka bir aşiretten birini öldürdüğünde kan davası başlar. kan davasına engel olunması için "kan bedeli" olarak ya katilin mensup olduğu aşiret, öldürülenin aşiretine 100 hecin (tek hörgüçlü deve) kefalet verir ya da katilin evlenmemiş kız akrabalarından (kız kardeş, kuzen, abla, kız çocuk vb.) birini cariye olarak öldürülen kişinin en yakın erkek akrabasına verir.
cariye verilen kadın bir eşten çok cariye, köle statüsündedir. bir erkek çocuk doğurmadıkça azat edilmez. erkek çocuk doğduktan ve cariye bir şekilde özgür kalabildikten sonra ise erkek çocuk babasının yanına verilir.
osmanlı imparatorluğu zamanında upuzun seferlerde çölü çok iyi bildiklerinden osmanlı ordusu tarafından rehber, gözcü, keşif eri olarak kullanılmışlardır. daha sonra ise arap isyanında bedevilerin ingilizlerin safını çekmesi, arap çölünde t.e lawrence'ı "arabistanlı lawrence" yapan şey olmuştur.
keza lawrence'ın yazdığı "seven pillars of wisdom" isimli ve gerilla harbi ile ilgili önemli ipuçları veren kitap bugün gerilla harbinin klasikleri arasındadır.
gerilla savaşında araziyi çok iyi bilen bedeviler lawrence'ı ve arap isyanını efsaneleşmiş hale getirmişlerdir. çölü bu insanlardan daha iyi bilen kimse yoktur dünyada. arap isyanını bu kadar etkili hale getirenler de araziyi iyi bilmeleri dolayısıyla bu adamlardır.
günümüzde hala sina çölü, arabistan çölü ve büyük sahra gibi yerlerde ikamet edenleri vardır. ticaret yapmak için şam, amman gibi şehirlere de uğrarlar. ancak günümüzün şehirli arapları tarafından hor görülürler. arap "soyluların" tamamı bedevi kökenlidir. osmanlı imparatorluğunda birinci dünya savaşı öncesi arap ayaklanmalarında da bu adamlar başı çekerler.
keza bu adamlar için çöllerinden başka bir dünya yoktur. 1700'lerin sonu ve 1800'lerin başlarında çıkan vehhabi ayaklanmalarında şu an esasen kendi halklarını sevmeyen arap soylular etkili olmuş ve bedevilerden bu isyanlarda bolca yararlanmışlardır.
(bkz: vahhabilik)
Arap Ayaklanmasının Mimarı Arabistanlı Lawrence'ın Karışık Duygularla Okuyacağınız Hikayesi
