Elvis'i Hem Yıldız Yapan Hem de Gelecek Beklentilerin Altında Ezen Efsane Albüm: Elvis Presley
bu albüm, elvis presley'in kendi adını taşıyan ve 23 mart 1956 tarihinde yayımlanmış debut albümüdür
popüler müzik tarihinin abartısız en yoğun, en tutkulu ve en rafine albümlerinden birisi. enfes bir country, rock'n'roll, rockabilly birleşimi; bu türlerin en tutkulu yorumlarının derlendiği bir güzellik. doğal, kaygısız ve yağ gibi akan kayıtlar üzerinden derlenmiş bir seçki. elvis presley'in neden bir ilah, neden bir idol olduğunu bize gösterir bu albüm. hem abd'yi, hem de britanya'yı fethetmiştir.
bu albüm üzerinden aslında pek çok şeyin yorumlanabileceğini ve incelenebileceğini düşünürüm hep. bu albüme böyle bir misyon yüklemek işime gelir açıkçası. sadece müzikal olarak değil; kültürel ve hatta toplumsal gözlemler de yapılabileceği fikrine kapılırım bu "rafine" işi dinlerken. bunda elvis presley'in meşhur olmadan önceki yaşamının, bu yaşamdan bir star olarak sıyrılabilmesinin, toplumun gördüğü ilk star olarak üzerine çullanılmasının, basının, menajerlerin, plak şirketlerinin, film yapımcılarının, elvis'in bunlara verdiği tepkilerin, sonra kendi kendine azalarak çırpınmasının, köşesinde erimesinin rolü olduğunu düşünmek az şey değildir bana göre.
ve her zaman, bu albümü dinlerken, kulağımı ve ruhumu okşayan tupelo'dan çıkıp gelmiş o ilahî sesli delikanlının tüm bunlardan habersiz olması fikri içimi acıtır
abd'nin gördüğü ilk star, müzik piyasasına ait o dönemki kuşkusuz en büyük isim oluverecek bu gencin yıllar içerisinde nasıl silikleştirildiğini, dünya tarafından köşesine sıkıştırılıp yavaş yavaş uyuşturulduğunu, hantallaştırıldığını; ya da şirketler, menajerler, iş adamları, pazarlamacılar arasında metalaştırıldığını, pazarlandığını görmek canımı sıkar. sonra kendimi bu albümden alıp 1977'deki son konserlerindeki kilolu, 42 yaşında ve hâlâ dans edip şevkle kendisini sergileyen o eski genç olmaktan uzak, ara sıra gözlerinden yaşlar boşanan o yalnız ''adam''ı, sadece o ''adam''ı anlamaya çalışırım. sadece müziği; değişen piyasayı, ufukta görünecek bayağılaşan pop ve beklenen punk çılgınlığını, 80'leri düşünmem, bu her zaman ''yalnız'' olduğunu gördüğüm adamın değişen jenerasyona, anlayışa nasıl ayak uyduracağını gerçekten düşünüp düşünmediğini de merak ederim. her zaman genç ve enerjik kalmış, milyonlarca kızın sevgilisi olmuş, sahnede nefes kesmiş bu çok yakışıklı ve seksi delikanlı; acaba 1977'deki o hâlini, o ''koca adam''ı hiç gözlerinin önüne getirebilmiş midir ki?
aynı ekşi fikirden kurtulmadan; yine bu eşsiz sesli delikanlıdan kendimi kopararak, 1977 ve sonrasına gelirim: amerikan toplumunun bu adama bakışına, bu adamı hicvetme çabasına, aşırı kilolu ve bayağı elvis taklitlerine, o ''bitmiş rock'n'roll ikonu'' algısına gelirim, bizzat amerikan kültürü ve toplumunun bu adamı çoktan gözden çıkarmış olduğunu, bu delikanlıya dair hatırlarda hiçbir şey kalmadığını; iç yakan bir acımasızlıkla, kendisinden arta kalanların gözümün önüne dikilen o kilolu, gözlüklü ve uzun favorili, yağlı, o graceland'e sığınmış çaresiz ''bitmiş'' star heyulası olduğunu görürüm. sonra derim, kendi kendime: evet, bu albümde dinlediğim elvis'i bitirip tüketen insanlar, toplum, kültür; şimdi 1977'deki koca adamla alay etmekte, dalga geçmektedir. bu albümde dinlediğim elvis, bir fenomen gibi kalıverir gözümde artık, silinerek uzaklaşır; tüketilmiş hâli dikiliverir karşıma. zira bu albümde dinlediğim elvis, tüketilip yavaş yavaş eritilmiş ''somut'' elvistir; bu dünyadan göçen ise uyuşturucularla, yemekle kendisini avutan ''bitik'' bir adamdır, anlayamadığım kadar soyut, çözemediğim kadar görselleştirilmiş, metalaştırılmış ve içi boşaltılmış bir adamdır.
kültür, insanlar, piyasa; artık ölüyü nesneleştirecekler; bu artakalan bitâp adamı rahat bırakmayacaklardır, bu imajla boğuşacaklardır, ta ki daha da anlamsızlaşana, bu albümde dinlediğim elvis iyice yok olana, silinene, yok olana kadar. kalan, daha da kilo almış, daha da uzun favorili, daha büyük gözlüklü ve daha çaresiz elvis taklitleri olacak; gelecek nesiller bu geleneğin ürünü olarak bu albümdeki sağlıklı, umutlu, mutlu, hevesli ve yakışıklı delikanlıyı değil, giderek objeleşen, karikatürize olan ve içi bomboş kalmış elvis presley'i gerçeği zannedecekler. bu kültür, bu iştahlı tüketim; bu delikanlının ruhu can çekişip yok olana kadar onu rahat bırakmayacak, eskiye dair ne varsa hepsini yok ederken kendi şişmiş gerçeklerini, bitmiş star algılarını bu kilolu adamda canlandıracak. olacak bu.
kafamda bu tip hezeyanlar, hesaplaşmalar, sitemler, iç buruklukları olduğu şekliyle dinlerim bu albümü hep. ''elvis presley'', işte; şirketlerin, menajerlerin, yapımcıların, egemenlerin, elvis presley'in insanlara tanıttığı, ya da tanıtmak istediği elvis presley budur derim albümün kapağına baktığımda; cinsellik dolu, kendinden geçmiş ve derdi şarkı söylemek olan tupelo'dan çıkıp gelivermiş ilahî sesli bu delikanlıdır insanlara sunulan, dünyaya tanıtılan. en başta bu fikirden yola çıkarım açıkçası, sonrası çorap söküğü gibi gelir; saydığım fikirlerle dolar taşar kafam albümü dinlerken. pişman da değilimdir, en azından kendi kendime bu gencin hesaplaşmasını yapabilme ayrıcalığına sahip olduğumu düşünür; bu ayrıcalığın belki de albümün ve tüm imajın, her şeyin sahibi elvis presley'e bile hiçbir zaman tanınmadığını kestirebilmek, hatta buna emin olmak fikri canımı sıksa da, yine de bu ayrıcalığa sahip olabilmemin ve bana müziği sevdirdiğini düşündüğüm bu adamın kendimce intikamını alabilme fikri beni diri tutar, zevk alırım; albümü de bu karmaşıklıkla hatmederim.
şu sırada seyreder elvis presley
a yüzü
1. blue suede shoes
2. i'm counting on you
3. i got a woman
4. one-sided love affair
5. i love you because
6. just because
b yüzü
1. tutti frutti
2. tryin' to get to you
3. i'm gonna sit right down and cry (over you)
4. i'll never let you go (lil' darlin')
5. blue moon
6. money honey
1935 senesinde tupelo'da doğmuştur elvis presley
13 yaşında memphis'e taşınırlar, kendisinin esaslı şekilde müzik kariyeri böyle başlar. country hastasıdır, gospel korolarına hayrandır, r&b'den ve blues'dan çok etkilenmiştir kısaca. (ki bu atmosfer ayrı şekilde incelenmeli) 1953 senesinde, henüz 18 yaşındayken; annesine doğumgünü hediyesi olarak şarkı kaydetmek ister bu ''kendisinin farkında genç''. kimbilir, belki de içten içe keşfedilmeyi düşünmektedir, kim bilebilir ki? burada sam phillips elbette ki farkına varır kendisinin, -ki, kendisi sun records'un bir ofisine gitmiştir- böylelikle keşfedilir ve sun records ile anlaşılır.
elvis presley'in, bu albümün bir kısmını oluşturan ilk dönem kayıtları sam phillips ile, sun records oturumları şeklinde yapılır; yaklaşık 2 sene, pek çok şarkı kaydedilir, pek çok müzisyenle tanışır elvis. zira sun records, 1952 senesinde kurulmuş olmasına rağmen giderek yükselen bir şirkettir, pek çok r&b, blues, gospel, country, rock'n'roll sanatçısına kucak açmaktadır; bu yönde nam salmış olması sonraki dönemde de pek çok sanatçının, gencin, müzisyenin sun records'u ziyaret etmelerine yol açacaktır. (bu kayıtlar elvis'in müzikal orijinin anlamamız açısından çok önemli elbette, çok fazla sayıda türde kaydedilmiş eserler var içlerinde: that's all right, blue moon, blue moon of kentucky, trying to get to you, i got a woman, you're a heartbreaker, mystery train, i forgot to remember to forget gibi.)
elbette bu delikanlı bomboş durmamaktadır bu sırada; pek çok konsere katılmakta, pek çok farklı grupla sahne almaktadır: güçlü sesine, danslarını, ritme uydurduğu hareketlerini ekleyerek olaya görsellik katmaktadır ki, en büyük farkı burada yaratmaktadır. sahne aldığı gruplardan en önemlisi, ki sam phillips'in önayak olması sonucu kurulmuş bir gruptur ki bu; the blue moon boys'dur. (o zamanın meşhur olan country trio geleneğinin devamıdır bu, elbette en ön planda olan vokalisttir ve genelde vokal için ayakta tutulan gruplardır. 53-55 arası sun kayıtlarında da çalmış the blue moon boys; elvis presley, scotty moore ve bill black'ten oluşmaktadır.) bu sükseli delikanlı, neredeyse 1955 senesinin tamamını turnelerle geçirmiştir: ünü çoktan tennessee sınırlarını aşmıştır, johnny cash, carl perkins gibi isimlerle konserlere çıkmaktadır, aynı sene sahnede buddy holly ve roy orbison'u kendisine hayran bırakacak teksas konserlerini de vermiştir. bölgesel bir yıldızdır; zenci gırtlağına sahip olan bir beyaz olması siyah sanatçılar arasında hoşnutsuzluk ve küçümsemeyle karışık bir kıskançlık yaratsa da, sahnede ''çok güçlü''dür, agresif ve enerjiktir, o zamana göre eşsizdir. ismi efsane gibi yayılmaktadır müzik piyasasında.
bu arada zaten sun records ile single'lar yayımlamıştır, 1954 senesinden itibaren. that's all right/blue moon of kentucky, good rockin' tonight/i don't care if the sun don't shine, milk cow blues boogie/you're a heartbreaker 1954'te yayımlanan ve ses getiren cover parçalardır; 1955'te ise yine sun records etiketiyle 45'likler yayımlanmaya devam edilir. bunlar, listelerde bir çılgınlık yaratmış değildir kesinlikle; fakat elvis presley ismine müzik piyasasında müthiş bir saygı ve kabul edilirlik getirmiştir. hem beyazlar hem de zenci sanatçılar, bu rafine rockabilly kayıtlarına saygı duymaktadır, nitekim sahnede canlı izlemeleri yetmektedir bu adamı tanımaları için.
bu ün, en kalburüstü şirketleri dahi harekete geçirmiştir; nitekim elvis presley, babasının imzaladığı bir sözleşme ile rca records ile anlamış, böylece elvis'in sun records ve sam phillips ile yolları da ayrılmıştır.
1956 ocak ayında elvis, artık albüm için kayda sokulur; ve 9 tane şarkı 2 gün içerisinde kaydedilir
prodüktörlüğünü kendisinin yaptığı bu kayıtlarda, hem cover parçalar, hem de besteci olarak kendisi adına da kredilenen parçalar vardır. aynı ayın sonunda, tarihî bir gün vardır: 10-11 ocak 1956 tarihinde rca ile kayda giren elvis için beklenen şarkılardan birisi, heartbreak hotel 27 ocak 1956'da yayımlanır. işte, ''elvis presley çılgınlığı bu noktada başlar.'' dersek yalan söylemiş olmayız. zira ülke genelinde patlama yapar bu single, aynı zamanda elvis'in milyon satan ilk single'ı olmuştur; zamanının ötesi bir parçadır heartbreak hotel. (60'larda müzik yapacak tüm veletlerin takdir ettiği bir parçadır en başta)
burdan sonrasını gerçekten tarif etmek çok zor, hangisini sayabilirsiniz ki: i want you, i need you, i love you mu, hound dog mu, love me tender mı? her biri üzerinde uzun uzun konuşmak gerek.
ardından, bu rüzgâr ile elvis presley albümü mart 1956'da yayımlanır, 7 şarkı rca records ile anlaşıldıktan sonra kaydedilmiştir zaten 10-11 ocak 1956'da. kalan şarkılar ise, rca'in sun records ile anlaşma imzalayıp o güne kadar single olarak yayımlanmamış elvis parçalarını satın almasıyla temin edilir.(i love you because, just because, trying to get to you, i'll never let you go (lil' darlin') ve blue moon.)
böylece elvis presley albümü yayımlanır
aslında rca akıllı davranmış, önce patlayacak single'ı yayımlamış, ardından bu rüzgârdan faydalanacak albümü yayımlamıştır. böylece aslında o dönemki elvis presley kayıtlarından faydalanılarak oluşturulmuş bir seçki, 1954'ten başlayarak olan süreçteki şarkılardan bir demet yayımlanır. (elbette bu albümün başarısını ticarî addetmek istemem, tupelolu delikanlının muhteşem sesini, kendisini incitmek istemem. bomboş milyonlar için geçerli olabilir bu ''kurnazlığa kapılmaya bağlı alıklık'', fakat kendime bunu yapmak istemem, yapamam.)
öyle ya da böyle, tupelolu genç elvis presley; ardılı binlerce sanatçıyı etkileyecek bir ses, yorum, sahne performansı ile çıkmıştır artık yola. milyonları peşinden sürükleyecek, sayısız film çekecektir artık. yavaş yavaş tüketileceğini bilmeden çıkmıştır bu kısmen lânetli ve uzun ve dolambaçlı yola. o muhafazakar bakışlar altında çınlayan demir gibi kuvvetli ve çekici ses, o erkeksi-maço duruş milyonları; şarkılar, enerji, agresiflik, müzik ise pek çok sanatçıyı etkileyecektir. kısa vadede albümün etkileri bunlardır, bu albüm popüler müziğe, insanlığa bir armağandır.
ekşi gerçek odur ki; tupelolu elvis presley'i graceland'de ölümü bekleyen şişman adama çevirecek uzun ve dolambaçlı yolun başlangıcı da bu albümdür.
