Endüstriyel Futbolun Ortaya Çıkışında Büyük Rol Oynayan Forma Önü Reklamları Nasıl Başladı?
"bir futbol yıldızı ayakkabılarını bağlama işini uzatıyorsa, bu onun ellerinin beceriksizliğinden değildir; olsa olsa cebiyle alakalı bir kurnazlık vardır işin içinde; büyük bir olasılıkla adidas'ın, nike'ın ya da reebook'ın reklamını yapıyordur."
eduardo galeano endüstriyel futbolu bu cümlelerle özetlerken, şüphesiz ki endüstriyel futbolun ortaya çıkışında kulüplerin formalarına reklam almaya başlamaları çok etkili oldu. 50'li yılların ortalarına doğru uruguay'ın köklü takımlarından penarol formasına reklam almak için anlaşma yapan ilk futbol kulübü oldu.
1973 yılında eintracht braunschweig, schalke 04 maçına göğüs kısmında jagermeister logosu olan formalar ile sahaya çıkarak hem almanya'da hem de avrupa'da formasına reklam alan ilk futbol takımı oldu.
ancak o dönemde forma reklamları yasak olduğundan ötürü almanya futbol federasyonu bunu engellemeye çalıştı; ancak eintracht braunschweig yöneticileri ”kulübün ismini de formalarımıza yazmamızı da engelleyemezsiniz” diyerek kulübün adını jagermeister braunschweig olarak değiştirmekle tehdit edip, almanya futbol federasyonunun elini kolunu bağladı. şu hususu da es geçmemek gerekir; almanya'da formasına göğüs reklamı almak için ilk girişimde bulunan takım 1967 yılında caterpillar ile anlaşan wormatia worms olup, almanya futbol federasyonu bu anlaşmayı engellemeyi başarmıştı.
1973 yılında almanya'da bu değişiklikler yaşanırken aynı yıl ingiltere'de ise bambaşka bir yenilik vuku buldu. leeds united menajeri don revie, kulübe ek gelir sağlamak için admiral ile sponsorluk anlaşması yaptı ve orjinal formalardan çok daha düşük maliyetle imal edilen admiral logolu taraftar formaları satışa sunuldu. sportif başarılarının yanında don revie'yi replika formanın yaratıcısı olarak tanımlamak çok da yanlış olmayacaktır. ingiltere'de formaların göğüs reklamları ile tanışması ise almanya'ya göre 3 yıl rötarlı oldu.
1975 yılında derek dougan ingiltere'nin amatör lig ekiplerinden kettering town'da ceo olarak göreve başladı ve ilk icraat olarak da, 1976 yılında lastik üreticisi olan kettering tyres firması ile sponsorluk anlaşması yaptı. tarihler 24 ocak 1976'ı gösterdiği vakit; kettering town takımı göğsünde kettering tyres yazılı formalarla sahaya çıkar.
ancak nasıl almanya'da reklamlı formalar yasaksa, aynı şekilde ingiltere'de de yasaktı. bu durumdan ötürü maçtan 4 gün sonra ingiltere futbol federasyonu, kettering town kulübüne formadan reklamın kaldırılmasının talimatını verir; bunun üzerine kettering town'ın ceo'su derek dougan kulübün adı ile sponsor firmanın adının benzerliğinden yararlanarak göğüsünde kettering tyres yazılı formalar yerine göğsünde kettering t yazılı formalar ile takımın sahaya çıkmasının direktifini verir ve ingiltere futbol federasyonu bu kelime oyununu çakana kadar kettering tyres takımı göğüsünde kettering t yazılı olan formalarla sahaya çıkar. amatör bir futbol takımı ile yerel bir firmanın yaptığı sponsorluk anlaşmasının ingiltere'de forma sponsorluklarının yayılmasına ve gelişmesine hiçbir etkisinin olmadığının altını da çizmekte fayda var.
1977 yılında ingiltere futbol federasyonu sponsorluk yasasını onayladı ve takvimler 1978 yılını gösterdiğinde derby county, saab ile sponsorluk anlaşması imzaladı. saab logosu sadece sezon öncesi çekilen derby county posterlerinde gözükmekteydi.
anlaşmanın bu detayı şu açıdan çok önemli; ingiltere futbol federasyonu futbol kulüplerine sponsorluk anlaşmaları yapmalarına onay vermesi bütün engellerin kalkmasını sağlamadı; bu sefer de ingiltere ligi'nin yayıncı kuruluşu olan bbc naklen yayınlayacağı maçlarda takımların formalarında yer alan sponsorluk reklamlarının gösterilmesine karşıydı.
bbc'nin bu tavrından ötürü 1979 yılında 100.000 pound karşılığında liverpool ile hitachi'nin 2 yıllık yaptığı sponsorluk anlaşmasına şu maddeler eklenmek zorunda kaldı;
- yapılan anlaşma liverpool'un naklen yayınlanacak lig maçlarında geçerli değildir.
- yapılan anlaşma liverpool'un avrupa kupası müsabakalarında geçerli değildir.
liverpool'un, hitachi ile yaptığı sponsorluk anlaşması ingiltere'nin diğer dev ekiplerini harekete geçirdi ve 1982 yılında manchester united 2.5 milyon pound karşılığında sharp ile 5 yıl sürecek sponsorluk anlaşması yaptı.
bu rakamlar karşılığında ise bbc daha fazla direnemedi ve kulüplerin sponsorluk anlaşması yapmaları için önlerinde hiçbir engel kalmadı. bu süreçte ingiltere'de tükürdüğünü yalayan ise arsenal başkanı oldu. arsenal başkanı peter hill-wood ingiliz kulüplerinin yaptığı reklam ve sponsorluk anlaşmalarını sert bir dille eleştirmesine rağmen kulüplerin yaptığı anlaşmalardan sağladıkları büyük gelirlerden ötürü arsenal de liverpool gibi bir başka japon devi olan jvc ile 3 yıllık sponsorluk anlaşması yapmak zorunda kaldı.
italya'da ise formasına reklam alan ilk kulüp 1978 yılında udinese oldu. anlaşma gereği udinese formasına değil şortuna reklam aldı.
italya'nın diğer köklü takımları ise sponsor bulmakta çok büyük güçlük çektiler. bir başka deyişle italyan futbol takımları, ingiliz ekipleri kadar şanslı değildiler. örneğin pirelli 1995 yılında inter milan'ın forma sponsoru olmuştu.
italyan futbol takımları gibi ispanyol futbol takımları da 70'li ve 80'li yıllarda sponsor bulmakta çok büyük güçlük çektiler. herkesin bildiği üzere barcelona unicef'e destek olmak amacıyla 2006 yılında tarihinde ilk defa formasına reklam alırken, real madrid ise tarihinde ilk defa 1982 yılında forma göğüs reklamı konusunda zanussi ile anlaşmıştı.
