İran'da Düşen Özel Türk Jetinin Birçok Bilinmezi Aydınlatan Kaza Ön Raporu
bugün yayınlanan ön rapora göre uçak, birgen air kazası gibi gösterge hatası sebebiyle kafası karışan pilotların yanlış komutlarıyla "stall" olmuş, düşmüştür.
gerekli izinden sonra irtifa kazanmaya başlayan uçağın hızı doğal olarak yavaşlamaya başlaması lazımken kaptan pilot, uçağın kendi göstergelerinde tam tersi hızlandığını görmüş. bu kaptan pilot göstergesine bağlı olan pitot tüpünün arızasını gösteriyor. bu sırada yardımcı pilotun göstergeleri doğru çalışıyormuş. bu arıza sonrası pilotların iki seçeneği bulunuyordu:
1. yardımcı pilotun göstergelerini baz alarak yavaşlayan uçağın havada durabilecek minimum hızının altında düşmemesi, yani uçağın "stall" olmaması için güç vermek
2. kaptan pilotun hatalı göstergesini baz alıp uçağın hızını dengelemeye çalışmak.
nitekim ikinci durumu, yani pilotun hatalı göstergesinden kaynaklanan aşırı hızı engellemek için bir karar almışlar. bu kararın anlaşılabilir yani eğer bir uçak kaydedebileceği maksimum hızın üzerine geçerse uçak “overspeed” alarmı verir ve bu hız uçağın havada parçalanmasına sebep olabilir. iki hız göstergesini karşılaştırıp, daha normal olan hızın yavaşlamakta olan yardımcı pilot göstergesi olduğunu da düşünebilirlerdi. ancak bu durumda pilotları suçlamak bence biraz haksızlık olur.
tahminimce pilotlar iki uyarıyı birden duydular. “stall” uyarısı ve “overspeed” uyarısı. yani uçak "hızın çok düşük düşeceksin" diyor, aynı zamanda da "hızın çok yüksek parçalanacaksın" diyor. bu durumu hayal edebilmek ve bu durumda nasıl bir tepki vereceğinizi düşünmek çok zor. hayatınızın en önemli kararını bir iki saniye içerisinde vermeniz gerektiğini söyleyen zıt uyarılar pilotların kafasını karıştırmış olmalı. bu uyarı sonrası uçağı “overspeed” durumundan kurtarmaya karar verince kaptan pilot, uçağın burnunu daha da yukarıya kaldırdı. bu hareketin amacı "overspeed" uyarısı sonrası uçağı yavaşlatmak.
uçağı yavaşlatma istemesiyle birlikte, pilotlar uçağın burnunu havaya kaldırınca aşırı hız belirten kaptan pilot hız göstergesinin bu duruma nasıl karşılık vereceğini görmek istemiş olabilir. şöyle ki uçak bu durumda hala anormal değerler veriyorsa kaptan pilot kendi hız göstergesinin hatalı olduğundan emin olacak ve kesin olarak yardımcı pilotun göstergesini baz alıp uçağı hızlandıracaktı. ama ön raporlara göre kaptan pilot "51 kez" burnu kaldırmaya çalışmış. tam raporu bilmeden neden bu kadar ısrarlı bir şekilde stall olana kadar burun kaldırmalarını açıklayabilmek bence zor.
bu olay sonrasında ise uçak beklenen hızın altına düşmüş ve stall olmuştur. uçak havadan tamamen kontrolsüz bir şekilde düşüp, parçalanmaya başlamış.
tam raporu bilmediğimiz için bundan sonrasını öngörmek zor ancak bildiğimiz tek şey stall'dan kurtulamamışlar, ve uçak maalesef bu sefer düşerken “overspeed” olmuş. bu sebepten dolayı uçağın kuyruğu ve motor parçaları havadayken parçalanmış.
olay air france kazasından çok birgen air kazasına benziyor.
kaynak: kokpit.aero
Bu kazaya benzer bir başka kaza 1996 yılında yaşanmıştı
