Kafa Karıştırıcılığına Aldanmadan Duru Bir Anlatımla: İtalyanca Artikellerin Mantığı
7 adet artikeli olan bir dildir italyanca. artikel ise isimlerden önce, onu belirtir, onun belirli olduğunu gösteren bir tanımlıktır.
7 adet artikeli olmasına rağmen, mantığını kavradıktan sonra aslında hiç de zor değildir.
bu artikeller; il, i, l' , lo, gli, la, le'dir.
şimdi gelin bu artikellerin nasıl kullanıldığına bakalım
italyanca'da, diğer latin dilleri, arapça vs. gibi dillerde olduğu gibi dişi ve eril isimler vardır. ayrıca bunların tekil ve çoğul formları vardır. o yüzden, "il ve lo" artikelleri eril ve tekil, " l' " (lafostrofo diye okunur) artikeli tekil; fakat hem dişi hem de eril isimlerin önünde kullanılır, "la" artikeli kadın ve tekil, "i ve gli" eril ve çoğul, "le" artikeli ise kadın ve çoğuldur.
bunları örneklendirecek ve kelimeler üzerinden gösterecek olursak
bir ismin erkek olması için, o kelimenin "o" ya da "i" harfiyle bitmesi gerekir. "o" tekil hali, "i" çoğul halidir. bir ismin dişi olması için de o kelimenin "a" ya da "e" harfiyle bitmesi gerekir. "a" tekil hali, "e" çoğul halidir.
il artikeli: isim erkekse, tekilse ve sessiz harfle başlıyorsa (tek istisnası var, onu da "lo" artikelinde söyleyeceğim) kullanılır. örnek verecek olursak: "il cielo" (gökyüzü) => hem sessiz harfle başlamış ("c" ile) hem de erkek ("o" harfiyle bitmiş)
i artikeli: "il" artikelinin çoğuludur. yani isim erkekse, çoğulsa (kelime "i" harfiyle biter) ve sessiz harfiyle başlıyorsa "i" artikeli kullanılır. örnek verecek olursak: "i ragazzi" (çocuklar) => hem sessiz harfle başlamış ("r" ile) hem de çoğul ve erkek ("i" harfiyle bitmiş)
lo artikeli: "il" artikelinde bir istisnadan bahsetmiştim. bu da şudur: lo artikeli de erkek bir ismi tanımlar; fakat "il" den farkı, kelime "z" ya da "s+sessiz harf" ile başlıyorsa ve "o" harfiyle bitiyorsa yani erkek ve tekilse "lo" artikeli kullanılır. örnek verecek olursak: "lo zucchero" (şeker) => hem "z" harfiyle başlamış hem de tekil ve erkek ("o" harfiyle bitmiş)
ya da "lo sportello" (sayaç) => hem "s+sessiz harf" ile başlamış, hem de tekil ve erkek ("o" harfiyle bitmiş)
l' artikeli: kelimenin erkek ya da dişi olması fark etmiyor bu artikeli kullanmak için. sadece kelime sesli harfle başlamalı ve tekil olmalı. yani sesli harfle başlayıp "a" ya da "o" ile bitmeli (bazı istisnalar var. bazı kelimeler "e" harfiyle biter; fakat o kelime çoğul değil tekildir, şimdi istisnaları değil kaideleri öğreniyoruz). örnek verecek olursak: "l'alba" (şafak vakti) => gördüğünüz gibi sesli harfle başlayıp "a" harfiyle bitmiş, yani dişi ve tekil. ya da; "l'argomento" (konu) => gördüğünüz gibi sesli harfle başlayıp "o" harfiyle bitmiş, yani eril ve tekil.
gli artikeli: bu artikel de, "lo" ve " l' " artikellerinin çoğullarıdır. örnek verecek olursak: "gli alberghi" (oteller) normalde tekil olsaydı "l'albergo" olacak olan kelime çoğul olunca " l' " artikeli "gli" ye dönüştü. ya da "gli zingari" (çingeneler) normalde tekil olsaydı "lo zingaro" olacak olan kelime çoğul olunca, "lo" artikeli "gli" ye dönüştü.
la artikeli: ismimiz kadınsa ve tekilse (a harfiyle bitiyorsa) ve sessiz harfle başlıyorsa "la" artikelini kullanıyoruz. örneğin: "la domenica" (pazar günü) => gördüğünüz gibi kelime sessiz harfle başlamış, "a" harfiyle bitmiş.
le artikeli: "la" artikelinin çoğuludur. fakat aynı zamanda sesli harfle başlayıp sonu "a" ile biten kelimenin başına gelen " l' " artikelinin de çoğuludur. örnek verecek olursak: "le parole" (kelimeler) gördüğünüz gibi kelime sessiz harfle başlamış ve "e" harfiyle bitmiş yani çoğul hale gelmiş. ya da "le amiche" (kız arkadaşlar) normalde tekil olsaydı "l'amica" olacak olan kelime çoğul olunca " l' " artikeli "le" ye dönüştü.
italyanca'da artikellerin fonksiyonu ve geliş yerleri bu şekilde. tabii ki birçok istisna var; fakat bunlar kaideyi bozmayacak şekilde.
aslında istisnaların bile bir düzeni var bir çoğunda
örneğin yunanca'dan geçen bazı kelimeler var ve bunlar "ma" ile bitiyor. mesela nedir bunlar? "sistema" "problema" bu kelimeler "a" harfiyle bitmesine rağmen kural olarak "il" artikeli alır. yani "la sistema" değil "il sistema" dır.
ya da "l'uovo" (yumurta). tekil kullanımında artikel doğru. sesli harfle başlayıp erkek olduğu için " l' " artikeli alıyor; fakat çoğul olduğunda normal şartlar altında "gli uovi" olması gereken kelime "le uova" (yumurtalar) oluyor.
ya da bazı uzun kelimeler kısaldığında sondaki sesli harf değiştiği için kafa karıştırabiliyor. örneğin "il cinema" (sinema) normalde "la cinema" olması gerekiyor; fakat "cinema" kısaltılmış bir kelime olup uzun hali "cinematografo" olduğundan ve "o" ile biten bir erkek/tekil kelime olduğundan "il cinema" deniyor. ya da "la bici" (bisiklet) normalde "bici" kelimesi çoğul bir erkek izlenimi veriyor "i" ile bittiği için; fakat kelime kısaltılmıştır ve uzun hali "la bicicletta" dır. dolayısıyla kısaltıldığında artikel değişmiyor.
Bu içerik de ilginizi çekebilir
