Polisin Üst Arama Yetkisi Nedir?

özet:

polisin üst arama yetkisi vardır lakin karışıklığa sebep olan husus şudur

polis cebinizi eliyle yoklamak suretiyle arayabilir fakat elini cebinize sokamaz. çantanızı açıp göstermenizi isteyebilir ve çantayı dışarıdan eliyle yoklayabilir fakat elini çantanızın içine sokamaz.

dışarıdan cebizinizi veya çantanızı yokladıktan sonra hala şüphe duyduğu birşey varsa sizden göstermenizi talep edebilir, bu durumda gösterip göstermemek sizin insiyatifinizdedir. eğer ki göstermek istemiyorsanız sizi en yakın karakola davet eder, orada bakar.

işin mantığı şudur: polis elini cebinize sokarsa bulduğu şeyin size ait olmadığını, polisin cebinize soktuğunu iddia edebilirsiniz. bunu önlemek adına eliniz cebinize sokması yasaktır.

ilgili kanun maddelerinin detayları:

polis vazife ve selahiyet kanunu 4/a maddesinin 6. fıkrasına göre

“polis, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik gerekli tedbirleri alabilir. bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez. ancak, el ile dıştan kontrol hariç, kişinin üstü ve eşyası ile aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin aranması; içişleri bakanlığı tarafından belirlenecek esaslar dahilinde mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı, acele hallerde sonradan yazıyla teyit edilmek üzere sözlü emriyle yapılabilir.kolluk amirinin kararı yirmi dört saat içinde görevli hakimin onayına sunulur. bu fıkra kapsamında yapılan araç aramalarına ilişkin olarak kişiye, arama gerekçesini de içeren bir belge verilir”.

ekleme: konuyla alakalı pek çok mesaj alıyorum

2559 sayılı pvsk'yı genel değil özel kanun olarak kabul edenlerden tutun da ilgili kanun maddesinde mülga olan "kişinin üstü ve eşyası ile aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin aranması; içişleri bakanlığı tarafından belirlenecek esaslar dahilinde mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı, acele hallerde sonradan yazıyla teyit edilmek üzere sözlü emriyle yapılabilir..." cümlesinden sebep tüm maddenin geçerliliğini yitireceğine dair... yukarıdaki tırnak içerisinde belirtilen cümlenin mülga olması, hali hazırda kolluk amirinin işini kolaylaştırmıştır ki bu durumda, konu kolluk amirinin sorumluluğunundan çıkıp cumhuriyet savcısının denetimi altına girmiştir ve adli polis hali hazırda cumhuriyet savcısının emri altında görev yapmaktadır. yani değişen bir şey yok esasında.

ayrıca türkiye cumhuriyeti devleti kanunlarında mevcut bulunan, kişilerin durdurulması ve aranması ile ilgili benzer kanunları da buraya ekleme ihtiyacı hissettim.

polis vazife ve selahiyet kanunu 9. maddesinde

"polis, tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla usûlüne göre verilmiş sulh
ceza hâkiminin kararı veya bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde
mülkî âmirin vereceği yazılı emirle; kişilerin üstlerini, araçlarını, özel kâğıtlarını ve eşyasını arar; alınması gereken tedbirleri alır, suç delillerini koruma altına alarak 5271 sayılı ceza muhakemesi kanunu hükümlerine göre gerekli işlemleri yapar." amir hükmü bulunmaktadır.

şimdi bununla bağlantılı olarak 5271 sayılı ceza muhakemesi kanunu 116. maddesine bakalım

"yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir." amir hükmü yer almaktadır. demek ki polis, sulh ceza hakiminden alınan bir mahkeme kararı dahilinde konutumuz aracımız da dahil pek çok yeri arayabiliyormuş. yalnız burada dikkat edilmesi gereken husus konutta veya işyerinde önleme araması yapılamaz. konut, işyeri veya bunların müştemilatlarında arama yapabilmek için adli arama kararına ihtiyaç vardır. dolayısıyla madde 119'a bakalım;

ceza muhakemesi kanunu 119. madde

"hâkim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde cumhuriyet savcısının, cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri arama yapabilirler. ancak, konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda arama, hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının yazılı emri ile yapılabilir. kolluk amirinin yazılı emri ile yapılan arama sonuçları cumhuriyet başsavcılığına derhal bildirilir."

ayrıca adlî ve önleme aramaları yönetmeliği 28'inci maddesini de ekleyelim dursun burada;

karar veya yazılı emir üzerine üst ve eşya aramasının icrası

"aramanın gerçekleştirileceği yerde, öncelikle kişilerin kaçmasını ve saldırmasını engelleyecek şekilde gerekli güvenlik tedbirleri alınır. kolluk görevlileri, kolluk görevlisi olduğunu ispatlayan kimliğini gösterir. üst araması, kişinin cinsiyetinde bulunan görevli tarafından yapılır. üst ve eşya araması sırasında, yapılan aramanın konusu olan eşyanın ne olduğu veya aramanın yapılmasına temel teşkil eden sebepler ilgiliye açıklanır. üst araması sırasında, kişinin beraberinde olan eşya da, mümkünse elektromanyetik cihazlarla, değilse beş duyu organı aracılığıyla aranır. sahipsiz eşya hakkında da aynı hüküm uygulanır. kişi direndiği takdirde üst ve eşya araması orantılı güç kullanılarak gerçekleştirilir.

üst ve eşya araması, kişinin veya aracın ilk durdurulduğu yerde veya o yerin yakınında, mümkün olduğu kadar başkalarının göremeyeceği tarzda yapılır. başka yere götürülerek arama yapılamaz. gerektiğinde kolluk aracından veya yakındaki kapalı bir yerden yararlanılabilir.

üst araması sırasında, kişinin üstünde veya eşyasında rastlanan özel kâğıt ve zarflar, içinde müsadereye tâbi bir eşya bulunması ihtimali dışında açılmaz; açıksa dahi yazılı bilgiler okunamaz.

kişinin kanunlara göre izin verilmeyecek bir şeyi taşıdığına ilişkin makul şüphenin bulunması ve aramanın amacına başka türlü ulaşılamaması hâlinde, üst araması aşağıda belirtilen şekilde giysiler çıkartılmak suretiyle yapılabilir:

a) arama yapılmadan önce, bu aramayı yapmanın neden gerekli görüldüğü ve nasıl yapılacağı, o birimde görevli en üst kolluk âmiri tarafından ilgiliye bildirilir.

b) arama, aynı cinsiyetten görevliler tarafından yapılır; arama işlemi kimsenin görmemesini sağlayacak tedbirler alınarak gerçekleştirilir.

c) arama, kişinin utanma duygusunu en az ihlâl edecek bir şekilde yapılır; önce bedenin üst kısmındaki giysiler çıkarttırılır; bedenin alt kısmındaki giysiler, üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarttırılır. bu giysiler mutlaka aranır.

d) arama sırasında bedene dokunulmaması için gerekli özen gösterilir.

e) arama, mümkün olduğunca kısa bir süre içinde bitirilir.

yapılan aramanın neticesinde bir suça ilişkin iz, eser, emare ve delil elde edilirse, kişi yakalanır.

bu maddede yazılı işlemler gece de yapılabilir."