Ruh Hali Dediğimiz Şeyden Sorumlu Olan İlkel Beyin Ağı: Limbik Sistem

"ters taraftan kalktın bugün herhalde" deriz ya bazen ya da "ayy bugün modum çok yerinde" diye haykırırız; hah işte onun sorumlusu beyindeki limbik sistem. 

duygudurum halimiz, kalıcı olmayan ama yine de o anın içinde çevremizi izleme ve algılama şeklimizi etkileyebilen bir şey. duygudurum halini düzenleyen beyin bölgesi ise, beynin en ilkel kısmında resmen gömülü vaziyettedir. böyle olması da bize şunu söyler; limbik sistem, insan türünün evrimsel gelişiminin ilk aşamalarında evrimleşmeye başlamıştır. yani aslında bazen ruh hali de dediğimiz duygudurumlarımızın, evrimsel olarak önemine işaret eder. limbik sistem de ruh hali diye tanımladığımız şeyden ve hayatta kalma güdüsünden sorumlu olan ilkel beyin ağıdır. ruh halimiz ve hayatta kalma güdümüz birbirine bu kadar bağlı olsun; bak bu da çok ilginç bir şey bence. neyse... 

limbik sistem çeşitli bölgelerden oluşur

talamus: kökü ve görme gibi beş duyudan gelen bilginin işlendiği bölgedir; motor hareketlerden sorumlu korteks bölgeleri ile de iletişim halindedir.

hipotalamus: sinir hücreleri arasındaki kimyasal haberciler olan hormonların üretilmesinden sorumlu olan bu yapı da limbik sistem içindedir. bu minik kimyasal haberciler uyku döngüsü, vücut ısısı, besin alımı vb gibi hayatı önem taşıyan görevleri kontrol eder ve thalamus'un hemen altındadır.

singulat korteks: limbik sistemin iç ve dış kısımları arasında mesaj ileten bir yol olarak hizmet eder.

amigdala: limbik sistemdeki en ilginç bölgedir bence. sadece kriz durumlarında daha aktif hale geçerek vücudu tetikte olmaya hazırlamakla kalmaz, kriz durumuna işaret eden tehlike sinyallerini gelecekte de tanıyabilmek için anılarını saklar. korku anında " kaç ya da savaş" tepkisinin ortaya çıkmasıyla ilgili olduğu kadar, panik durumlarında olduğu gibi aşırı korku ifadelerinin de nedeni olur bazen. anılara ve durumlara duygusal anlam yükleyen bu bölge aynı zamanda cinsel olarak uyarılma ve zevk alma gibi şeylerde de başrol oyuncusu olarak yine karşımıza çıkar. hem korkunun hem zevkin kaynağının beyinde aynı bölge olması kadar ironik bir durum olamaz. amygdalası alınan maymunların çok acayip davranışlarda bulunduğu da gözlemlenmiştir; korkusuzluk, hiperseksüel davranışlar, herhangi bir duygudan yoksun tamamen irrasyonel agresiflikler...

hippokampus: kısa-süreli hafızayı uzun-süreli hafızaya dönüştüren yapı. amygdala ile sıkı bir iletişimi var hafıza depolama konusunda. duygudurumuna uygun davranış konusunda da fikrini belirterek gerekli mercilere iletir. çok tatlı bir haldeyseniz, çıkıp dışarı çiçek koklamak isterken, suratsızsanız kendinizi bir bara atmak istemek falan hep bu küçük fındığın fikri asdfghjkl. kronik depresyon tanısı olan insanlarda küçüldüğü bilinmekte. hafıza ile de ilgili görevleri olduğundan, depresyon tanısı olan insanların neden daha unutkan ya da daha şişli-puslu şekilde anılarını hatırladıkları konusu da bu noktada biraz aydınlanmış oluyor.

bazal ganglia: istemli motor hareketlerin kontrolünün ve göz hareketleri gibi rutin olması gereken davranışlardan sorumlu bölge.

limbik sistem, ruh halimize uygun biyolojik işlevleri düzenler 

yani genel olarak; kalp atış hızımız, terleme, nefes alış-veriş hızı da bunlara dahildir.ve bunu her saniye yapar. evrimsel basamakta korteksten çok daha önce oluştuğu için, fazlasıyla yaşlı ve ilkeldir. günümüz günlük hayatında düşüncemiz ve davranışlarımızı koordine eden daha yeni ağlar tarafından kontrol edilir. o yüzden de ruh halimiz bizi nereye götürmek isterse her daim o yöne gitmeye meyilli değiliz. davranışlarımızı daha kompleks bir şekilde oluşturmakta, kendisine de sadece elverişli olacağı konularda fikir belirtmesi ve hayatı fonksiyonlarımızı düzenlemesi adına başvurmaktayız. ve bunların hepsini yapmak o kadar otomatik bir süreç ki, varın bu bölgenin önemini siz düşünün. kaldı ki limbik sistem için verilmiş bu tanım bile, özetin özetinin özetinin özeti gibi bir şey...