Son Günlerde Sosyal Medyada Dolanan DNA'ya Göre Avrupa Haritası Neden Tam Olarak Gerçeği Yansıtmıyor?

Öncelikle spekülasyonlara neden olan haritayı tamamıyla bir görelim

sadece üniparental bir etiketle çizilen bir harita. aşırı sorunlu, ya konuya hakim olmayan ya da hakim olup dikkat çekmek isteyen biri tarafından yapılmış, bir süredir ortalıkta dolaşıyor.

açıklayalım.

üniparental etiketler (marker) y kromozomu ve mitokondriyal dna'dır. bunlar çoğu kişi tarafından bilindiği gibi anneden (mitokondri) yahut babadan (y kromozomu) aktarılırlar. bunları tiplendirip gruplara ayırmak ve buna göre insanlık tarihine dair çıkarımlarda bulunmak uzun süredir kullanılan bir yöntem.

bilim camiasında halen az da olsa kullanılıyor -çoğunlukla spesifik işler için- ama artık gelişen teknolojiyle birlikte daha yüksek çözünürlüklü sonuçlar veren biallelik yani hem anneden hem de babadan aktarılan otozomal kromozomların (eşey kromozomu olmayan kromozom grubu) değerlendirilmesi öneriliyor. çünkü esasen haritada görüldüğü şekliyle sınırlar yok. otozomların değerlendirilmesiyle yapılan analizler kesintisiz bir dağılım gösteriyor. bu temelde ırk kavramını da yıkan bir yaklaşım.

yani eğer siz en yüksek oranda bulunan haplogrubu alır böyle haritalar çizerseniz tabii ki arada sınırlar görünür. çünkü o en yüksek haplogrup (benzer haplotip gruplarının tümünde ortak atadan gelen aynı tek nükleotid polimorfizmi (SNP) mutasyonuna sahip gen serilerinin oluşturduğu grup) oranı çoğunlukla ülkelerin sınırlarına göre belirlenen bir şey. doğal olarak o ülkedeki en yüksek haplogrubu seçiyorsunuz. ancak geniş çapta bir örnekleme yapıp, otozomal kromozomları katarsanız insan çeşitliliğini böyle gruplara ayırmanız mümkün değil.

bunun çok basit matematiksel bir nedeni var.

mitokondri ~16500 baz çiftinden oluşuyor. y kromozomu ~58 milyon baz çiftinden oluşuyor. baktığınız şey polimorfizmler (iki veya daha fazla farklı fenotipin aynı tür popülasyonunda bulunması), bu sayıların çok çok küçük bir kısmı. çözünürlüğü daha düşük olan str gibi yöntemleri kullanırsanız iyice veri kaybetmiş olursunuz. zaten bir de tek bir ebeveyne bakmış oluyorsunuz.

eğer baktınız şey otozomlarsa, yaklaşık 3.5 milyar baz çifti var. tüm genomu (bir kalıtım birimi, bir organizmanın kalıtım materyalinde bulunan genetik şifrelerin tamamını simgeler) incelerseniz çözünürlük devasa boyutlara ulaşır. genellikle tüm genom incelenmez, genotipleme yapılır. bugün bilimsel çalışmalarda kullanılan genotip çipleri değişken sayılarda polimorfik bölge taşıyor. 1.75 milyon polimorfizme kadar bakan çipler var. filtreleme falan dersek 700 binlere kadar düşüyor ve bu gayet iyi bir çözünürlük sağlıyor. kesintisiz dağılımı da çok güzel gösteriyor. ticari çipler de yine artık benzer oranlarda diyebiliriz.

nihayetinde bu harita gayet geçersiz bir harita.

kesintisiz dağılımla ilgili şu röportajın son kısmını okuyabilirsiniz.