Tayland'da Mağarada Mahsur Kalarak Dünyanın Gündemine Oturan Çocukların Hikayesi
Olayın başlangıcı şöyle: Tayland'ın kuzeyindeki Çiang Rai eyaletinde takımca mağaraları ziyaret eden 12 futbolcu çocuk ve 25 yaşındaki antrenörleri 23 Haziran'da kayboldu.
9 gün boyunca kendilerinden haber alınamayınca arama kurtarma çalışmaları başladı ve takımın, girdikleri mağara girişinin aniden yükselen sel sularıyla kaplanmasıyla mahsur kaldıkları anlaşıldı.
Bu yüzden de bulunmalarına rağmen dışarı çıkarılamadılar. Çünkü profesyonel dalgıçlar için bile oldukça zorlu bir parkur söz konusu. Yükseliği değişen dar geçitler bulunuyor.
Tayland donanması dün itibariyle 4 çocuğun kurtarıldığını duyurdu.
Kurtarma işi oldukça zor: Her çocuk için şekildeki gibi iki dalgıç gerekiyor ve yer yer çok dar geçitler var.
Mağara içindeki yolculuğun zorluğunu aşağıdaki simülasyondan anlayabilirsiniz:
Kurtarılan çocukların durumunun iyi olduğu ancak kesin sonucun tahlillerden sonra belli olacağı söyleniyor. Kalanlar da umarız en kısa sürede ailelerine kavuşur.
Ek bir bilgi: Elon Musk da mahsur kalan çocuklar için ufak boyutlu bir denizaltı yapacağını söyledi ve bu sabah saatlerinde deneme çalışmalarına dair bir video paylaştı.
Aklınıza takılabilecek sorular ve ayrıntılı cevapları da şöyle
1) "çocuklar buraya nasıl ulaştı? orada ne işleri vardı?"
okuduğunuz ve anladığınız üzere kendileri küçük bir futbol takımı. yaşları 11-16 arasında değişiyor. antrenörleriyle birlikte bir dağ gezisi planlıyorlar, bir nevi doğa yürüyüşü diyelim. ancak ulaşmak istedikleri noktaya dağın etrafından dolaşarak çıkmak yerine toplamda yaklaşık 11-12 kmlik yolu 4-5 kmye düşürmek için mağaraya girmeye karar veriyorlar. daha doğrusu ilk iddia bu şekilde. ikinci iddia bisikletleriyle dağ etrafında dolaşırken mağaraya girip biraz dolaşıp çıkmak istedikleri. yani aslında oraya girme amaçları gezi. bu konuyla ilgili farklı kaynaklar farklı haberler yapıyor ama aslında burası pek önemli değil.
sonuç olarak çocuklar (12 kişi) ve antrenörleri evlerine dönmeyince arama çalışmaları başlıyor. bisikletleri mağaranın girişinde bulunuyor ama mağara öylesine su altında ki kayıp haberlerinden ilk temasa kadar geçen süre yaklaşık 7 gün.
2) "bu çocuklar te oraya nası ulaştı kardeşim? deli mi bunlar oraya kadar gittiler?"
öncelikle mağaranın yerel bölge halkı tarafından sık sık ziyaret edildiği, zaman zaman dağın farklı noktalarına ulaşmak için kullanıldığı biliniyor. yani mağaraya girmek onlara göre o kadar da deli bir durum değil. işin sıkıntılı tarafı şu, devlet tarafından temmuz ve kasım ayları arasında ani yağmurlar ve mağara içerisinde su yükselmesi sebebiyle mağaraya giriş yasak. mağaraya tırmanan merdivenlerin dibine de bu uyarıyı asmışlar zaten.
bir de şimdi çocukların oraya nasıl ulaştığına veya neden geri dönemediklerine bakalım
dışardan bakıca çok kolay duruyor olabilir, ama burada iki önemli durum mevcut. birincisi mağarayı bir tünel gibi düşünün. tavan yüksekliği yer yer 10-15 metre ama bazen 1 metreye kadar düşebilir. içeriye girip derinlere girdikçe arkanızda bıraktığınız kısımla ilgili görüşünüz ve bilginiz azalır. yani 10 metre gerinizde ne oluyor, çökük mü var, su mu basmış - bunları geri dönmeden görmeniz imkansız. grup muhtemelen içeriye girip gidebildikleri kadar gidip, yorulunca dönmeyi planladı, veya iddia edildiği gibi başka bi çıkıştan dağın farklı bir noktasına ulaşmayı planladılar. ama geri dönmeye kalktıklarında geldikleri yolun tamamen su altında olduğunu gördüler. çıkmaya çalıştıkça daha da derine indiler, ve sudan kaçtıkçta mağaranın derinlerine hapsoldular. ikinci önemli nokta, mağaranın haritasının bilinmemesi. bazı videolarda 1960'larda fransız mağara kaşifleri tarafından çizilen bir haritadan bahsediliyor ama arada 60 yıl fark var neredeyse. mağaranın tünellerinin ve içerideki yolların değişmiş olması fazlasıyla muhtemel. yerel halk sadece belirli noktadan girip çıktığı için diğer yollardan haberleri yok. dolayısıyla grup geri dönecekleri yolun hızla su altında kaldığını görünce panikleyip daha yükseğe çıkmak adına böylesine kör bir noktaya ulaşmış olabilir. veya ikinci / üçüncü bir çıkış bulmaya çalışırken onların da kapandığını görünce en güvenli noktaya sığınıp yardım beklemeye başladılar.
3) "kimse yardıma gitmemiş, thailer orada tekmiş :( elon reis tesladan roketçi adam yollamış dağı parçalayacakmış helal sana adamsın elon reis"
birincisi, arama kurtarma çalışmaları başladığından beri orada birçok milletten gönüllü mevcut. sadece dalgıçlar değil, dağcılar, doğa uzmanları ve hayatta kalma ekipleri, aynı zamanda amerikan / ingiliz ordu emeklileri ve tabi ki thai ordusu ve arama kurtarma ekipleri oradalar. ilk kontağı kuran da ingiliz gönüllü dalgıç arama kurtarma ekipleri zaten.
elon musk tesla'dan birilerini yollamadı oraya. yolladığı mühendis ekibi the boring company space x ekibinden. yani yerin kazılması, tüneller açılması, yeraltı yapılarıyla ilgili firmanın, ve uzaya roket gönderen firmanı mühendisleri. elon musk'ın önerdiği mağaranın girişinden çocuklara kadar bir hafif boru hattı döşenmesi ve çocukların yüzmeden bu borularla dışarıya ulaştırılması. the boring company isimli firmanın işi bu ama bildikleri yapılar üzerinde çalıştılar daha önce. mağaranın içinin bilinmemesi, tünel genişlikleri uzunlukları gibi değişkenler bu projeyi imkansıza yakın kılıyor.
yani yapacakları bu tünel yapısının uzunluğunu kestirmek, mağaranın yapısına göre boyutunu ayarlamak, yıkılmayacak şekilde sabitlemek ve arkasından içindeki suyu bir şekilde izole etmek çok çetrefilli bir iş. projesini tasarlayıp uygulamaya geçilmesi ve yapımına başlanması, yapılırken çocukların hayatta kalması, ve yapımın tamamen sorunsuz gerçekleşmesi lazım. yani ölme eşşeğim ölme durumu. çocukların bu kadar bekleyecek vakti var mı, çocuklar dışarıya ulaşmaya çalışırken tünelde göçükler meydana gelecek mi, tünel o kadar basınca dayanacak mı vesaire... uygulanabilir ama çok zor bir çözüm önerisi.
4) "neden dalarak kurtarılamıyorlar? te oraya gadar girmişiniz bari alaydınız çocukları ayıp ayıp..."
gençler ingiliz ekibin çocuklara ulaşması yaklaşık 4 saat sürmüş. yani mağaranın içerisinde karanlık, çamurlu, görüş mesafesi olmayan ve yer yer 40-50 cm çapa sahip oluklardan geçtiğiniz bir yol düşünün. neden başka yollar değil de bu yol? çünkü şu ana kadar bilinen tek yol bu çocuklara ulaşan. yani içeride bilinmeyen yerlere çıkabilecek, yıkılabilecek, kaybolunabilecek belki yüzlerce tünel var. girince yıkılıp yıkılmayacağı bilinmeyen, su akıntı hızı hesap edilemeyen tüneller var. çözüm önerilerinden birisi bu evet, ama bu son çare. çocukların bir çoğu yüzme bilmiyor, aç ve bitap durumdalar, psikolojileri ne durumda tam olarak kestirilemiyor. çocuklardan birisi dönüş esnasında paniklerse hem kendini hem dalgıçı öldürür, üstelik dönüş yolunu da tıkayabilir. şu anda içeride çocuklara yüzme / dalma eğitimi verildiği söyleniyor ama muhtemelen bu yolu tercih etmeyeceklerdir.
yani kalan çocuklar orada kalırsa, ölecekleri kesinleşirse bu yol uygulanacak gibi.
4) "yok mu bi pompa be qardsm, basın boşaltsın tüm suyu"
adamlar günde 60 milyon galon su boşaltıyoruz demişler. buna rağmen su seviyesini yaklaşık 1.5-2 metre indirebilmişler. bu yağmur yağmadığındaki durum, yağmur yağdığında ellerindeki tüm pompaları kullansalar da su seviyesi artabilir de.
5) "suyun girdiği kısımları kapatalım"
süper fikir de, bu öyle havuz gibi bir yapı değil ki, suyun gelişini kapat pompayla boşalt? şöyle ki, dağı ve dağın içerisindeki mağarayı bir karınca yuvası gibi düşünün. belki farklı noktalardan suyun / havanın girebileceği 60-70 farklı nokta var. sıkıntı yine mağaranın haritasının bilinmemesi, yani bir noktayı kapatsalar bile başka noktalardan mağara içerisinde su dolmaya devam edebilir. üstelik içeride ciddi şekilde oksijen sıkıntısı var. suyun girdiği noktaları kapatacam derken hava boşluklarını da kapatıp çocukları karbon monoksit zehirlenmesinden öldürme şansın var.
6) "o zaman tepeden tünel açalım?"
şu an thai arama kurtarma ekibinin yapmaya çalıştığı şey bu. ya da en azından onlara oksijen ulaştıracak bir mini tünel açma. dağın farklı noktalarından günde 20'ye yakın tünel açtıkları haberi geliyor. ama şu an çocukların olduğu yere ulaşamadılar. üstelik yine çok riskli bir durum. zayıflamış belli bölgeleri yanlışlıkla sondajla açmaya çalışıp içerideki tünellerin yıkılmasına, değişmesine sebep olabilirler. bu şu anda da çocuklara ulaştığı bilinen yolun değişmesi demek, hatta mağaranın üzerlerine göçmesi demek. veya çocukların üst kısmında suyun geçtiği bi tünel olabilir. yanlışlıkla bunu delerlerse çocukların şu an bulunduğu kısımlar da su altında kalabilir ki bu çocuklar için kesin ölüm demek. çok dikkatli ve yavaş çalışmaları gerekiyor ama evet şu anda bunu yapıyorlar.
ekşi sözlük'ten @horlayan balik kardeşimiz der ki, "4-5 metre aşağısında su olup olmadığı teknik olarak anlaşılabiliyor." evet, ultrasonic sensörlerle veya lazer / termal tarayıcıyla bunu yapabilirler. buna katılıyorum. işin buradaki sorun yaratan kısım o suyun nereye bağlı olduğunu kestirememe, veya yaratacakları basınç değişimiyle ne olacağını tam çözememe durumu. yine de bana göre hala yapılması en mantıklı şey durumu sabitlemek için tepeden sondajla tünel açmak.
7) "dinamit minamit bonbe bişeyler koyalım pataltıp tüneli genişletelim"
üstte yazdım, worms oyunu mu lan bu? patlattığın noktadaki toprak, taş kayıp mı olacak? en temel fizik / kimya bilgisidir ama yine de burada yazayım. madde kaybolmaz, şekil / form değiştirir. yani patlattığın noktadan çıkan taşın toprağın bir yere gitmesi lazım. patlattığın zaman yaratacağın mini deprem belki de mağaranın komple çökmesi demek, tünellerin zarar görmesi belki de kapanması demek. üstelik suyun akıntısı çok kuvvetli içeride, patlamadan sonra çıkan maddenin su yönünde devam edip çocuklara ulaşan kısımları kapatması içten bile değil.
8) "maden ekipmanlarıyla tünelleri genişletelim büyütelim, çocuklar rahat çıkar hem onlara ulaşım kolay olur. "
en temel kazım, maden bilgileriyle yaklaşalım. su altında çalışan ekipman lazım. tamam onu hallettin, bunu kullanmayı bilen ekip lazım. onu da halletin o da tamam, zaman lazım. oksijen seviyesinden dolayı çocukların vakti daralıyor. son bilgilere göre oksijen seviyesi %20 seviyelerinde ve azalıyor. maden çalışmaları, tünel kazılması öyle "hopparey haydi kazmayı aldım dalalım beyler" diye işlemiyor. her 5-10 metreye bir geri dönüş yolunu güvene alman, destekleyici yapılar koyman lazım. buna rağmen tünelin yıkılma ihtimali mevcut, su basıncının çok artıp o güvenli yapıları yıkma ihtimali mevcut.
9) "asansör - kutu gibi bi yapı yollayalım içinde oksijenle, onla kurtarılsınlar."
aslında evet çok akıllıca bir fikir, ki elimde olsa bu tarz bir çözüm uygularım ben de. ama o yapıyı o daracık tünellerden geçirebilme, geçirecek adamların 4 saatlik yola dayanması, geçerken de o yapıyı bir şekilde zarar vermeden girişe ulaştırmaları lazım. şu an bunun uygulanması önündeki en büyük engel tünel darlığı ve akıntı. anlatılanlara göre akıntı yer yer o kadar güçlü ki, geri dönerken dalgıçların bir çoğu neredeyse bilincini kaybediyor. keza bilincini kaybeden asker emeklisi bir thai dalgıç abimiz zaten dönüş yolunda bu sebeple yaşamını yitirdi. yine çok riskli bir yöntem.
şu anki durum
4 çocuk tamamen mağara dışında, 4 tanesinin de güvenli bölge denilen son galeriye ulaştıkları bilgisi yetkililer tarafından onaylanmış. çıkan çocuklar ilk olarak bir süre çadırda tutuluyor, sağlık kontrolleri yapılıyor arkasından hastaneye helikopter yardımıyla ulaştırılıyor. bbc, nbc, channel news asia, guardian hepsi bu bilgileri doğruladı.
şu anki duruma göre 4 çocuk hastahanede tedavi görüyor, kalanlar için bugün bir operasyon daha yapılacakmış paylaşıldığı üzere, şartların uygun olması bekleniyormuş.
çocuklardan birinin babası verdiği demeçte kendilerine "en güçlü çocukların önce çıkarılacağı, ama bunların hangileri olacağının söylenmediği" bilgisini verdi. çıkan çocuklar en zayıfları mı en güçlüleri mi şimdilik bilinmiyor. çıkan çocuklar 48 saat boyunca kontrol altında tutulduktan sonra ailelerine bilgi verilebilirmiş. bazı uzmanlar ailelerin umutsuzluğa kapılmaması adına kimliklerin paylaşılmamasından yana görüş bildiriyor.
dakika dakika gelişme yayınlayan siteler mevcut. (guardian / sunday express / channel news asia) son bi gelişme olarak mağaranın şimdiye kadar çizilmiş en detaylı haritası şu şekilde
olayın kahramanları
john volanthen & rick stanton (britanya): çocukları ilk bulanlar
richard harris (avusturalya): içeri girip çocuklarla günlerdir içerde bekleyen doktor. hangi çocukların çıkması gerektiğine de yine kendisi karar veriyor.
saman gunan (tayland): çalışmalara gönüllü olarak katılan, içeriye oksijen tüpü götürdükten sonra dönüş yolunda hayatını kaybeden emekli asker.
ve tabi kurtarma faaliyetlerindeki tüm dalgıçlar.
Bu içerik de ilginizi çekebilir
