Yenilen Bir Yemeğin Mideyi Bozması Halinde Uzun Süre O Yemeği Yiyememek: Garcia Etkisi
bir çok suserin söylediğinin aksine bir genelleme değil olumsuz tat koşullanmasıdır. yediği yemek sonrası (bitişiklik ilkesine uygun olmak zorunda değil, zaten bitşikliğe tepki olarak doğmuştur) midesi bulanan organizmanın o yemeği tekrar gördüğünde veya düşündüğünde, yemek yediği mekanı gördüğünde midesinin bulanması örnek teşkil eder.
ayrıca hamileyken midesi bulanan birey o an içinde tepkide bulunduğu şeye karşı da tat koşullanması yaşayabilir. örneğin dinlediği şarkı sırasında midesi bulanan birey o şarkıyı her duyduğunda midesi bulanabilir.
iki yönü vardır.
birincisi: olumsuz tat koşullanmasıdır. bu koşullanma pavlov'un bitişikliğinin gerekli olmadığı ortaya koymuşturç
ikincisi: "bana her şey seni anlatıyor." cümlesi buna örnektir. bir koşullu uyarıcıyla alakası olan olmayan her şeyin o koşullu uyarıcıyı çağrıştırması sonucu diğer uyarıcılara da koşullanılmasıdır.
garcia etkisi bazı kaynaklarda olumsuz tat koşullanması olarak da adlandırılır ve bu ad yüzünden sadece yenilen içilen şeylerle ilgili bir etki olduğu yanılgısına neden olabilir.
bu etkiyle ilgili verilen örneklerde genelde yiyecekler üzerinden verilir mesela bir lokantada tavuk yiyip akşama midesi bozulan birinin uzun süre tavuk yiyememesi gibi. oysa başka örneklerde olumsuz tat koşullanmasına girebilir.
mesela bir havuza gittiniz ve akşam ateşiniz çıktı bir daha uzun süre havuza giremiyorsanız tebrikler garcia etkisine maruz kaldınız demektir.
burada dikkat edilecek nokta arada bitişiklik olmamasıdır. bir örneğe garcia etkisi denilebilmesi için bitişiklik olmaması aranır. yani tavuğu yer yemez ya da havuza girer girmez etki görülmez üzerinden bir süre geçtikten sonra ortaya çıkmalıdır.
Yemek dışında da bu etkiye örnekler mevcut
ust duzey kosullanmadir. bir ogedeki olumlu veya olumsuzlugun diger ogelere de yansimasidir. ornegin, sevgilisinden ayrilan bireyin birlikte yasadigi sehri, gezdigi yerleri, izledigi filmleri, dinledigi muzikleri, yedikleri yemekleri hatirlatan uyaranlardan etkilenmesidir.
garcia etkisi tepkilerin tetiklenmesi seklinde olabilir. ornegin, x dersini sevmeyen cocugun, olumsuz duygulari diger faktorleri olumsuz etkiyebilir: ogrencinin x kitabini, x dersinin ogretmenini, sinifini veya okulunu sevmemesini tetikleyebilir.
bir yönünü örneklersek
örümcek ısırığından canı yanan bir çocuğun örümcek ağı görünce korkup, ağlaması klasik koşullanmaya göre genelleme değil garcia etkisidir.
