Yetişkinler İçin İzledikçe İnsanın Ufkunu Açan Animasyon Filmler
(not: animasyonları çok severim hatta pixar gibi büyük bütçe harcayan yapımlardan örnek versem, wall-e, tarzan, lion king örnek vereceklerimin başındadır. ama daha çok küçük yeğenlerimle izlediğim değil de, kendi başıma izlediğim. cinsellik ve şiddetin olduğu ya da mutlu bir sonla bitmeyen, pesimist dünyası olan, sistem eleştirisi içeren animasyonları yazdım. meraklı olanlar açıp izlesin diye)
- anime filmleri (japon yapimi),
- kısa filmleri,
- animasyon dizileri ,
- southpark, futurama ve the simpsons gibi dizisi olan yapimlarin tv filmlerini,
- filmden uyarlama matrix turu animasyonlari,
- asterix, the adventures of tintin gibi cok bilinenleri koymadım.
1- mary and max
merdümgirizlik, yabancılaşma ne isterseniz var. iki zıt dünyanına, gri ve kahverenginin mektup arkadaşlığı.
farklı sorular farklı cevaplar. çocuksuluk ve çocukluk... izlediğiniz zaman neden çocuklar için uygun olmadığını idrak ediyorsunuz
2- animal farm
kanlı rus devrimlerinin animasyon uyarlaması.
insanların yönetiminden bıkan çiftlik hayvanları insanları alaşa edip yönetmine el koyuyor ve macera ondan sonra başlıyor. george orwell'ın aynı adlı kitabından uyarlanan animasyonun sonu kitabına göre biraz farklı.
3- persopolis
iran devrimine çocuk gözüyle bakmak, tarihi değişime fiziksel değişimle birlikte ortak olmak. daha çok dünya eleştirisi niteliğinde
4- waking life
sürekli rüyada olsanız ve asla uyanamasanız? ya da rüyada olup olmadığınızı nasıl anlayabilirsiniz? yaşam reenkarnasyon, ölüm gibi sorulara çok değişik bakış açılarıyla yaklaşmış başarılı bir rotoscope çalışması.
5- les triplettes de belleville
sylvain chomet'ten aykırı bir hikaye. gerçeküstü mekanları ve olağandışı karakterleriyle farklı bir arayış. çok fazla sembolik anlam içeren animasyondaki karakterler rahatsız edici biçimde karikatürize edilmiş.
6- the nightmare before christmas
tim burton'un erken dönemlerindeki olgunlu işlerinden. balkabağı kral jack skellington, halloweentown'daki korkunç hikayesi. karakterler beterböcekteki gibi uçuk
7- coraline
alternatif bir alice harikalar diyarında. paralel dünyaya açılan bir delik. stopmotion bana ayrıca malkovich olmayı anımsatmıştı. uyarayım bazı kısımlar gerçekten rahatsız edici boyutta. özellikle düğmelere dikkat.
bunu seven 9u da izlesin.
richard adams'ın en çok satan kitabından uyarlanan animasyon, bir grup tavşanın tehdit altında kalınca, kendilerine yeni bir yerleşim alanı bulmak üzere çıktıkları yolculuğu anlatıyor. aynı şekilde kötü karakterler rahatsız edecek boyutta korkunç. kasvetli atmosferi adeta izleyeni boğuyor.
9- strings
hamlet uyarlaması. iplerle dünyaya bağlı hal tara'nın savaş, yaşam ve ihanet gibi entrikalar içerisnde babasının düşmanları, zeritler, tarafından öldürüldüğüne inandırılan hal tara köle kılığında yolculuğu ve sonrası anlatılıyor. aslan kral'ın daha karanlığı da diyebiliriz.
10- le tableau
oupin’ler, çizimleri yarım kalan pafini’leri devre dışı bırakmış, onları doğaya atmış ve şatodaki şatafatlı yaşamlarına dahil etmemişlerdir. yalnızca taslak halindeki reuf’lar düzeni yeniden sağlamak ve arkadaşlarını kurtarmak için ressamı bulmak üzere yollara düşecek, hatta başka resimlere gideceklerdir. ve ressama ulaşıp kendilerini bitirmelerini isteyeceklerdir.
11- l'illusionniste
chomet ustadan tek kelime konusmanin olmadigi, tasrali naifligi ve sehir yorgunlugunun, genclik-yaslilik, tukenmislik-yeni duygular ve merak gibi zitliklarin yerinde kullanildigi basarili simsicak bir animasyon
wes anderson´dan korku filmlerini aratmayacak bir stop-motion. (yemek sahneleri ve kovalamacadaki gerginliklere dikkat) dialoglarin ve karakterlerin cok iyi oldugunu belirtmekte fayda var ve kesinlikle yetiskinler icin hazirlanmis.
13- the plague dogs
insani mizantrop yapacak turden bir 2-d. deneyler icin kullanilan 2 firari kopegin insan dunyasi ve doga ile amansiz mucadelesi. watership down in yonetmeni martin rosen´dan basarli bir yapim.
14- corpse bride
tim burton´nuneliyuzu duzgun son animasyonlarindan. gotik atmosferi ve turevi diger korku eserlerine gondermeleriyle izlenesi bir eser. (icsese dikkat)
basarili bir politik yapim. savas, yikim ve ruyalar.
savasi elestiren ozellikle itaatkar halka giydiren cesur bir yapim. izlerken omrunuzden omur gidiyor belki ama uyanma adina birebir. savas cigirtkanlari ozellikle izlemeli.
17- heavy metal
evrendeki tüm kötülüğü içinde barındıran loc-nar isimli esrarengiz küre evrende dolaşırken dünyamızın da içinde bulunduğu bir çok yerde olayların akışına müdahale eder. loc-nar, heavy metal'de anlatılan birbiriyle ilgisiz içerik ve görsellikte animasyonları birbirine bağlamak için kullanılan bir icattan başka bir şey değildir.
her izleyisimde pink floyd´un hangi parcasi caliyor dedigim ve ayik izlenmemesi gereken 2-d. konusu cok mistik kisaca sınıf mücadelesine dair düşünceler dev yaratıklar ve küçük "insansılar" arasındaki mücadele etkilesimle anlatilmis. cok fazla okuma yapilabilecek farkli bir animasyon aslında.
genç yaşından itibaren canlandırma sinemasına yönelen fransız yönetmen michel ocelot'nun 2000 tarihli animasyon filmi princes et princesses, altı kısa çizgi filmden oluşuyor. her ne kadar çocuklar için gibi görünse de yetişkinlere yönelik bir çizgideki öyküler geleneksel masal motiflerini içeriyor. prensler, prensesler, canavarlar ve cadıların yer aldığı her biri farklı ama benzer ruha sahip hikâyelerden oluşan film özgün tekniği ve naif anlatımıyla izleyenleri büyülüyor.
20- a scanner darkly
waking life´tan tanidigimiz richard linklater bu rotoscope animasyonu, p.dick´in en sevilen romanindan uyarlanmis. konusu kisaca soyle: uyuşturucuyla savaşı kaybetmiş gibi görünen geleceğin amerika'sındayız. substance d isimli uyuşturucuya bağımlı yaşayan ve bu yüzden ikinci bir kişilik geliştirmiş olan ana karakterin sanrilarini izliyoruz.
21- the ıron giant
wall-e de girer aslinda bu listeye ama savas karsitligi ve mutlak mutlu son ezberini bozan yapisiyla demir dev beni daha cok etkilemisti. yetiskin dunyasini cocuk gozlerle gormek adina carpicidir.
bunu begenen nocturna a baksin (zit dostluklar)
22- die drei rauber
ernest et célestine i koymayi cok istedim (ernest ve celestine´in temasi irkcilik ama cizimler karakterler cok sevimli oldugu icin 3 haydut daha bu listeye yakisir turden) ama karanlik yonuyle uc haydut daha agir basti. en temel konusu olarak yine sevdigim bir konu salt kotulugu bicak altina yatiran 2 boyutlu animasyon masallara grimmvari bakisiyla da etkili.
bu listeye buna benzer mitolojik ogeleri olan secret of kells ve song of the seayi de koymak isterdim. ama daha az bilinen ve hindistan’ın ramayana destanının kahramanı hindu tanrıça sita ve kocası rama´nin anlatildigi bu pek bilinmeyen animasyona listede yer vermek istedim.
24- my dog tulip
yazarin kendisinden yola cikarak ele aldigi eser, çoban köpeği tulip’in 14 yıllık ilişkisini anlattığı anılarını animasyona dönüştürülmüs. bir insanla bir köpeğin ilişkisinin derinliğini yansıtıyor.
bunu begenen arrugas a da baksin.
25- film noir
kisisel olarak sevdigim nocturnal bir yapim. bilinckaybi uzerine basarili 2-d animasyon. playstation´un pek bilinmeyen efsanelerinden fear effect ile cok benzerlik bulacaksiniz. son derece edepsiz bir film.
26- renaissance
sincity izinden giden film noir benzeri bir animasyon. kasvetli ve agir bir yapisi var ama dikkatle izlenildigi zaman cok sey yakalayabileceginiz bir 2-d. limbo oyununu sevenlere cok tanidik gelecek.
27- krysar
çek canlandırma yönetmeni jiri barta'nın 1985'te çektiği fareli köyün kavalcısı´nin karanlik bir uyarlamasıdır.
28- fritz the cat
antropomorfik bir bicimde insan edepsizliklerinin anlatildigi carpici bir yapim.
29-wallace & gromit in the wrong trousers
animasyon korku flimi yapilsa nasil yapilirdinin cevabi. frankenstein´dan dr jekyll and mr hyde´a cok fazla gondermenin icerdigi wallace & gromit deli doktor mitini uclarina kadar kullanmis, izleyeni geren turden bir stop-motion. (bu turde paranorman diye bir animsayon yapildi ama yine ister istemez maddi beklenti icinde belli bir kitleye hitap ediyor)
karanlik lynchvari atmosferiyle kotuluk kavrami uzerine giden bir 2-d. ahmaklar ve melekler, cizimle ugrasanlarin begenecegi turde arastirma cizgilerinin dahi siritmadigi tarziyla doyurucu bir seyirlik sunuyor.
31-32-33- lesson faust-neco z alenky- otesánek
bu son 3 sirayi buyuk bir ustaya ayirdim: jan svankmajer. faustan alice e ustalarin eserlerine yorum getiren stop-motion ustasi. cok fazla anlatip spoiler vermek istemiyorum. animasyonlari ile ilgili okuma yapmak isteyenler kara grotesk jan svankmajer kitabini bir incelesin.
