ABD Tarihindeki En Büyük İflas Vakası: Bir Zamanların Enerji Devi Enron Nasıl Battı?

aslında enron, oldukça inovatif bir şirket olarak yola çıkmıştı ve şirket sonradan 2 parçaya ayrılacaktı

bu iki parçadan ikincisi olan kinder morgan gayet kârlı bir şekilde işlerine devam ediyor. enron'un iflasının sırrı da burada yatıyor aslında.

öncelikle onca teknoloji şirketi varken enron neden 1990'lı yıllarda üst üste birkaç sene boyunca en inovatif şirket seçilmişti? çünkü şirket doğalgaz dağıtımında o zamana kadar denenmemiş yeni bir yöntem üzerinde çalışıyordu. o ana kadar amerika'da tüm eyaletlerde belli başlı birer doğalgaz şirketi vardı ve bu şirketler doğalgaz üretip sonra da yerel halka satıyordu. atıyorum teksas'taki doğalgaz şirketi doğalgazı teksas halkına, new york'taki şirket new york halkına, boston'daki şirket boston halkına satıyordu. her şehrin belli bir doğalgaz fiyat tarifesi vardı ve bunun dışına pek çıkılmıyordu. enron şehirler ve eyaletler arası doğalgaz hattı kurup şirketlerin diğer eyaletlere doğalgaz satabilmesinin önünü açtı ve bundan sonra bir doğalgaz borsası oluştu.

artık günün çeşitli saatlerinde, ayın çeşitli günlerinde ve yılın çeşitli aylarında doğalgaz fiyatları artıp çıkıyor, enron müşteriye en ucuz doğalgazı en kısa sürede ulaştırmaya çalışarak taşıyıcı firma rolünü üstleniyordu. yeri geliyor teksas'ta aldığı doğalgazı oregon'da satıyor, yeri geliyor new york'ta aldığını boston'da satıyordu. bu arada doğalgaz fiyatları borsadaki hisseler gibi sürekli inip çıktığı için aradaki farkı da kâr olarak sayıyordu. bugün aynısını yapan kinder morgan şirketi kârlı bir şekilde yoluna devam etmektedir.

peki enron niye battı?

şirket 5-10 yıllık kontratlar yapıp tüm kârı daha ilk yıldan gösteriyordu ve böylece kendisini 10 yıllık karı bir senede yapmış gibi sayıyordu (aziz yıldırım'ın stadın 10 yıllık isim hakkını satıp tüm parayı ilk senede yemesi gibi). artık doğalgazın bir borsası oluşmuştu ve uzun vadede fiyatları tahmin etmek imkansıza yakındı. bu yüzden enron 10 yıllık kârını tahmin ederken rakamları hep bol keseden atıyordu. üstelik şirketi doğalgaz da kesmemiş olacak ki aynı modeli elektrik, su ve internet dağıtımında da yapmaya çalıştı ama bu konularda hiçbir tecrübesi olmadığı için kâr etmesi çok zordu.

şirket zarar ediyordu ama hisselerin çakılmaması için kâr göstermek zorundaydı çünkü şirket borç alırken hisse senetlerini teminat olarak gösterip ipoteklemişti. mesela atıyorum enron hisselerinin bugünkü fiyatı 200 dolarsa ve ipotek fiyatı 175 dolarsa hisseler 175 dolara düştüğü anda enron borcunu ödemek zorunda kalacaktı. bu durumda hisselerin yukarıda tutulması çok önemliydi. şirket kârını abarttıkça abarttı ve bol keseden gösterdi. artık 10-15 yıllık projelerden gelecek kârlar daha ilk seneden gösteriliyordu. hatta hindistan'da inşa edilmeye başlayan bir elektrik santrali için 20 senelik kâr şirketin bilançosuna yazılmıştı bile ama son anda devletin şirkete verdiği izni geri çekmesi sonucu fabrika hiçbir zaman tamamlanamasa da olmayan fabrikanın 20 yıllık kârı çoktan şirketin kayıtlarına geçmişti.

şirket borcunu ödeyemeyecek duruma gelince hisseler düştü, hisseler düştükçe ipotek altındaki hisselerin teminat vadesi geldi, şirket bunları da ödeyemeyince hisseler daha da düştü ve sonunda zincirleme bir reaksiyon çıkarak hisseler bir anda sıfırlanana kadar düştü. ortada milyarlarca dolarlık zarar ve iflas eden bir şirket vardı. enron'un inovasyonunu alıp ahlaksızlığını almayan kinder morgan ise bundan en kârlı çıkan şirket oldu.