Atatürk'ün 1928'de Fransız Elçisine Verdiği İnce Ayar
ingiliz büyükelçisinin istanbul'dan londra'ya gönderdiği gizli raporda ortaya çıkan, gazi mustafa kemal paşa'nın ankara'nın başkent olmasını boykot eden fransız büyükelçiye ve fransız devletine 1928 yazında verdiği ders.
belge numarası: fo 424/269 - 4467/708/44 (foreign office)
belgenin orijinal sayfası: https://imgbb.com/k91kn3z
raporun tercümesi
"yeni atanan fransız büyükelçisi comte de chambrun'ın temmuz ayı sonunda buraya (istanbul) vardığını bildirmekten onur duyarım. gazi; ankara dışında, istanbul ya da başka bir yerde büyükelçileri ve bakanları kabul etmeyi kararlı ve kesin bir şekilde reddediyor. ve açıkça anlaşılıyor ki gazi tatilini bölerek fransız büyükelçisi chambrun'ı kabul etme niyetinde değil. bu durum, gazi'nin kabulünü beklerken reddedilen fransız elçisi yüzünden fransa'nın prestijini sarssa da fransızlar elçiye ülkeyi terk etmesini söyleyip suriye konusunda türkiye ile aralarındaki gerilimin daha da artmasını istemiyorlar/göze alamıyorlar."
diğer rapor ve belgelerde görebildiğimiz üzere; gazi, yaz mevsimini yurt gezisinde geçirerek ancak eylül'de ankara'ya dönüyor ve büyükelçiyi o tarihe kadar bekleterek ancak eylül sonunda ankara'da kabul ediyor.
konuyu özetlersek
13 ekim 1923'te başkent ilan edilen ankara, batılı devletler tarafından gayrıresmi şekilde bir süre boykot edildi. bilhassa ingiltere, diğer batı ülkelerine baskı yaparak ankara'ya büyükelçilik açılmaması ve istanbul'da kalınması konusunda uzun süre lobi faaliyetlerinde bulundu. öyle ki dönemin ingiliz büyükelçisi, aslında londra'dan ankara'ya kesinlikle büyükelçilik açılmayacağı yönünde emir bile almıştı. hatta ingiliz elçisi istanbul'un yakında tekrar başkent olacağı ümidinden ve dahi saltanatın da geri gelme ihtimalinden bile bahsetmekteydi! ingiliz elçisine göre mustafa kemal'in ve yeni rejimin ömrünün ne kadar olacağını kimse bilemezdi.
1923-28 arası bu mücadelelerle geçti. 1928 yılına kadar kimi ülkeler ankara'da kimi ülkeler istanbul'da elçilik bulunduruyordu. ingiltere, fransa ve italya'yı da arkasına alarak ankara'yı açıkça protesto ediyordu. son türk devleti, batılıların eskiden alışık oldukları baskıcı tutuma boyun eğmeyerek ankara konusunda kararlı davrandı.
ve suriye konusunda türkiye ile arası bozuk olan fransa, 1928'de tatilini geçirmek üzere istanbul'da bulunan atatürk'e fırsattan istifade güven mektubunu sunmak üzere yeni atadığı büyükelçi comte de chambrun'u göndermişti. bu direkt "biz ankara'yı değil istanbul'u tanıyoruz" mesajıydı. ancak atatürk, fransız elçiyi istanbul'da reddedip yaz sonunda ancak ankara'da kabul etmişti.
bu olaylardan sonra fransa da ankara'da büyükelçilik açma kararı alarak ingiltere'yi dış politikada yalnız bıraktı. ingiltere de 1930'a gelindiğinde detayları başka bir konuda yer alması gereken olaylar sonunda büyükelçiliği ankara'ya taşıdı.
40 Belgelik Nefis Bir Arşiv Çalışmasıyla: İngilizler İstanbul'u Neden Terk Etti?
