Bilim Tarihine Damga Vurmuş 10 Bilim Kadını
bilim dünyasında kadınların hep daha geri planda kaldığı konuşulsa da çalışmalarıyla bilim dünyasına damga vurmuş bir çok bilim kadını mevcuttur.
bunlardan bazıları:
1) ada lovelace
1815-1852 yılları arasında yaşamış ingiliz matematikçi ve yazardır. esas olarak charles babbage'in erken dönem mekanik genel amaçlı bilgisayarı analitik motoru üzerindeki çalışmaları ile bilinir. motor hakkındaki notları, bir makine tarafından işlenmek üzere yazılan ilk algoritmayı içerir. bundan dolayı genel kanıya göre dünyanın ilk bilgisayar programcısı olduğu kabul edilir.
2) barbara mcclintock
1902-1992 yılları arasında yaşamış nobel fizyoloji ve tıp ödülü sahibi olan amerikalı bilim insanı. dünyanın en önemli sitogenetikçilerinden kabul edilir.
mcclintock 1927 yılında botanik dalında cornell üniversitesi'nden doktorasını aldı. burada mısır sitogenetiği dalında öncü çalışmalarda bulundu. 1920'lerin sonunda itibaren kromozomlar ve mısırda üreme sırasında nasıl değiştiğiyle ilgili çalışmalar yapmış, ilk kez mısırın genetik haritasını çıkarmıştır. nobel fizyoloji veya tıp ödülünü transpozonları keşfinden dolayı kazanmıştır.
3) caroline herschel
1750-1848 yılları arasında yaşamış alman-ingliz bir astronom ve kendisi gibi astronom olan william herschel'in kız kardeşidir; iki kardeş tüm kariyerleri boyunca beraber çalışmıştır. astronomiye en önemli katkısı, bazı kuyruklu yıldızları keşfetmesi olmuştur; bunların içinden özellikle kendi adını taşıyan periyodik kuyruklu yıldız 35p/herschel-rigollet'nin keşfi önemlidir.herschel, bilime olan katkılarından ötürü maddi ödeme yapılan, kraliyet astronomi derneği altın madalyası'nı kazanan ve kraliyet astronomi derneği'nin onursal üyeleri arasına giren ilk kadındır. ayrıca, kraliyet irlanda derneği'nin de onursal bir üyesi olmuştur. prusya kralı, herschel'e, 96. doğum günü şerefine bir bilim altın madalyası vermiştir.
4) dorothy crowfoot hodgkin
1910 ve 1994 yılları arasında yaşamış protein kristallografisi bilim dalının kurucusu britanyalı bilim insanı. biyomoleküllerin üç boyutlu yapılarını belirlemek için kullanılan x-ışını kristallografisi tekniğinin öncülüğünü yaptı. en önemli başarıları kolesterol, penisilin, b12 vitamini ve insülin'in moleküler yapılarının keşfidir. b12 vitamini üzerine çalışması ile 1964 nobel kimya ödülü'ne layık görülmüştür. olağanüstü bilimsel yetenekleri ve eriştiği başarıların yanı sıra alçakgönüllü olması, insanlarla iletişimi çok sevmesi, sosyal eşitsizlikler ve barış konusunda tutkulu olması, karakterinin öne çıkan diğer yanlarıydı.
5) elizabeth blackburn
1948 avustralya doğumlu abd'li moleküler biyolog. kromozomların uç kısımlarında bulunan ve kromozomları koruyan telomer isimli yapılarla ilgili çalışmalarıyla bilinir. telomer yapımında etkin telomeraz enziminin kaşifleri arasındadır. bu çalışmalarından dolayı 2009 yılında carol w. greider ve jack w. szostak ile birlikte nobel fizyoloji veya tıp ödülü'nü kazandı. tıbbi etik üzerine de çalışmaları vardır.
6) grace hopper
1906-1992 yılları arasında yaşamış amerikalı bilgisayar bilimcisi ve abd donanmasında rütbeli askerdir. harvard mark ı bilgisayarının ilk programcılarından biri olan hopper, bilgisayar programlama dilleri için ilk derleyiciyi geliştirdi. ilk modern programlama dillerinden biri olan cobol'un da geliştiricilerindendi. bilgisayar dilinde "debugging" diye bilinen programı hatalardan temizleme konseptinin de ilk kullanıcılarındandı. amerikan savaş gemisi uss hopper (ddg-70) adını kendisinden almıştır.
7) iskenderiyeli hypatia
370-415 yılları arasında yaşamış yunan filozof, matematikçi ve astronomdur. iskenderiye kütüphanesi'nde felsefe, matematik ve astronomi üzerine dersler vermiştir. yeni platonculuk öğretisine bağlı olan hypatia, atina akademisi'nin eudoxus'ün başını çektiği matematik geleneğine üye idi. hypatia doğayı; mantık, matematik ve deney ile açıklamaya çalıştı.
hypatia, günümüze kadar ulaşmış olan sayılı kaynaktan biri olan yunan tarihçi socrates scholasticus'un "historia ecclesiastica" adlı eserine göre; iskenderiye'nin en önemli iki figürü olan, iskenderiye valisi orestes ile iskenderiye piskoposu cyril arasında anlaşmazlıklara sebebiyet verdiği ve politik işlere karıştığı gerekçesi ile 415 yılında kıptî hristiyan bir çete tarafından taşlanarak öldürülür.
hypatia'nın devrin en güzel kadınlarından biri olduğu ve vali orestes'in bizzat hypatia'dan ders aldığı sıralarda hypatia'ya aşık olduğu bilinmektedir. anlaşmazlıklara ise vali orestes'in, iskenderiye'de —piskopos cyril'in kışkırtmaları ile— hypatia'ya karşı hızla büyüyen nefretin önüne geçmeye çalışması olmuştur. hypatia, iskenderiye'ye hristiyanlığın hakim olduğu son yıllarında piskopos cyril, hypatia'yı hedef göstererek incil'den yaptığı alıntılar ile halkı kışkırtmış ve hypatia, halk tarafından "dinsiz" ve "şeytan" olarak nitelendirilmiştir. kısa bir süre içerisinde de kıptî bir hristiyan çetesi tarafından taşlanarak öldürülmüştür.
eserlerinden günümüze ulaşabileni yoktur; fakat sinesius ile yazıştığı mektupların bir bölümü mevcuttur.
8) jocelyn bell burnell
1943 doğumlu kuzey irlandalı astrofizikçi.lisansüstü öğrencisiyken , ilk radyo pulsarlarını keşfetti. ilk olarak pulsarları gözlemlemesine ve de analiz etmesine rağmen bell burnell nobel fizik ödülü'nü tez danışmanı antony hewish ile paylaşmamıştır.
bell burner 2002'den 2004'e kadar kraliyet astronomi topluluğu'nun başkanlığını, ekim 2008'den ekim 2010'a kadar fizik enstitüsü'nün başkanlığını yapmıştır ve de 2011'in başlarında marshall stoneham'ın ölümünden sonraki sürede de geçici olarak başkanlık yapmıştır. ekim 2011'de sir peter knight'ın yerine geldi.ekim 2014'te edinburgh kraliyet topluluğu'nun başkanı olarak seçildi. mart 2013'de dublin universitesi'nin profesör yardımcısı olarak seçildi.
pulsarların keşfini yayınlayan raporda beş yazarın ismi geçmekteydi. hewish'in ismi ilk olarak listelenmişken, bell'inki ikinci sırada yer aldı. bell'i dahil tutmayarak hewish, martin ryle ile birlike nobel ödülü ile ödüllendirildi. sir fred hoyle gibi birçok öne çıkan astronom bu hak çiğnenemesine karşılık tepki gösterdi. isveç kraliyet bilimler akademisi baskısında 1974 fizik nöbel ödüllerini bildirisini yayımladı, ryle ve hewish'i radyo-astrofizik dalındaki öncü çalışmaları dolayısıyla örnek olarak gösterdi. dr. losif shklovsky, 1972 bruce madalyonu'nun sahibi, 1970'te uluslararası astronomi birliği'nin genel kongresi'nde bell'i "bayan bell, yirminci yüzyılın en önemli astronomik keşifini yaptınız " demek amacıyla aradı.
9) lise meitner
1878-1968 yılları arasında yaşamış avusturyalı fizikçi. nükleer fizik ve radyoaktivite üzerine çalıştı. fizyon'un teorik yorumunu yapmıştır. lise meitner, nobel ödülünü alamamış olsa da, başka birçok ödül aldı. bunların içinde en önemlileri, 1949 yılında almanya'da aldığı max planck ödülü ve 1966 yılında abd atom enerjisi komisyonu'nun verdiği enrico fermi ödülü'dür. bu prestijli fermi ödülünü alan ilk kadın olarak tarihe geçti.
1997 yılında 109 nolu elementin adı onun anısına meitneryum olarak seçildi.
10) maria mitchell
1818-1889 yılları arasında yaşamış abd'li astronomdur. mitchell, bu keşfi sayesinde, bizzat danimarka kralı vı. frederik tarafından sunulan altın madalyaya layık bulunmuştur - ki bu ödülün o dönemde bir kadına verilmesi sıra dışı ve önemli bir durumdur. madalyanın üzerinde latince, "non frustra signorum obitus speculamur et ortus" yazmaktadır (virgil tarafından yazılmış georgicalar adlı şiir kitabının birinci cildi, satır 257’de yer alan bu dize, “boşuna değil seyretmemiz yıldızların doğuşunu batışını” şeklinde çevrilebilir). mitchell, mesleği astronomluk olan ilk amerikalı kadındır.
on çocuklu bir aileden gelen mitchell, quaker tarikatine mensup bir aile ortamında yetişmiş, ancak daha sonra üniteryen kilisesi’ne geçmiştir.
