Çocukları İçin Nitelikli Kitaplar Seçmek İsteyen Anne Babalara Naçizane Tavsiyeler

- öncelikle didaktik metinlerden kesinlikle uzak durun. bir metin çocuğa "böyle davran, bu iyi; hayır bunu yapma, bu kötü" diyorsa o metin kötüdür. (bu konu tartışmaya kapalıdır.)

- kitaptaki kahramanların, yer ve zaman kavramlarının net olmasına özen gösterin. "bir zamanlar ülkenin birinde bir padişah/kral yaşarmış" benzeri başlangıçları olan kitaplardan koşarak kaçın. 

- yayın evi ve yazar seçin. örneğin asa lind'in, julia donaldson'ın kitaplarını gözünüz kapalı alabilirsiniz. (hangi yayın evi olursa olsun kitaplarını alırken okuyun mutlaka. örneğin günışığı'nı tavsiye ederim, gerçekten de çok iyi bir yayın evidir ama taşi ve baba yaga gibi yamyamlık unsurları barındıran bir kitabı var günışığı'nın. ne olursa olsun dikkat diyorum.) 

- kitap alırken, içeriğine, yazı fontuna ve çizimlerine mutlaka göz atın. 

- mümkünse kitap almaya çocuğunuzla birlikte gidin. 

- kitabı mümkünse çocuğunuzdan önce siz okuyun. 

- bir dolap kitap gibi sitelerden kitap araştırın, hatta bunu çocuğunuzla birlikte yaparsanız tadından yenmez.

- hansel ve gretel ya da pamuk prenses gibi metinleri içinde geçen kavramları ve durumları sorgulatmak için kullanabilirsiniz. (bir baba çocuklarını ormana terk edebilir mi, bir kurt babaannenin kılığına girse sen fark etmez misin gibi...) 

- son olarak da evinizden, kitaplığınızdan kumkurdu'nu eksik etmeyin. çünkü ölüm, yaşam, evren, aşk, özgürlük gibi kavramları çocuklara onun kadar iyi anlatan bir kitap henüz yazılmadı. (bkz: daha iyisi yazılana kadar en iyisi o) (vardır belki ama benim okuduklarım arasında en iyisi şimdilik kumkurdu.)

bir de: 

(bkz: vladimir propp) (bkz: masalın biçimbilimi)
(bkz: melek özlem sezer) (bkz: masallar ve toplumsal cinsiyet)
(bkz: necdet neydim)

necdet neydim diyor ki: 

"mesela bir kitabı alırsınız, çocuğa okursunuz. ertesi gün çocuk aynı kitabı yine getirir. siz ona o metni belki de bin kere okumuşsunuzdur. bin kere okumuşsunuzdur ama binbirincide canınız sıkılmış ve bazı cümleleri kesmişsinizdir. böyle yaptığınızda çocuk "hayır, öyle değildi!" diye size tepki gösterir. siz de o zaman dersiniz ki "madem biliyorsun niye okutuyorsun?". 

çocuk size o kitapla gelerek bir sürü şeyi denetler aslında. sizin ona ait olup olmadığınızı, sizin gerçekten ona konsantre olup olmadığınızı, onu önemseyip önemsemediğinizi denetler. siz o iki cümleyi kestiğiniz zaman, "hayır öyle değildi" derken, "sen beni önemsemiyorsun, sen benden çabuk kurtulmak istiyorsun" şeklinde bir mesajı da size ayrıca vermiş olur.
edebiyat salt okuma kültüründen ibaret değildir. edebiyatın çocuğu hayata götürmesi dediğimiz zaman, burada hayat sizsiniz, o çocukla kurduğunuz dünya. siz de onun üzerinden çocuğu hayata götürdüğünüze göre, onun hayatını eksiltme hakkına da sahip olmuyorsunuz. o zaman yapacağınız şey o bütünlüğü sağlamak olmalı.

çocuğunuza sürekli aynı metni okusanız da, onun size sorduğu sorular farklılaşacaktır. çünkü çocuğun günlük hayatında yaşadığı şeyler o metin üzerinden size farklı bir biçimde gelecektir. yaptığı yorumlara, sorduğu sorulara, karşılıklı sorgulamalara baktığınız zaman, çocuğun gelişim sürecini de izleme imkanınız olur."

melek özlem sezer de diyor ki: 

"masal analizi, diğer edebi metin incelemeleriyle karşılaştırıldığında, şu noktalarda özel dikkat gerektirir: kaynağını ne kadar bireysel arzulardan almış olursa olsun, son döneme kadar daha çok halk anlatı geleneğine dayandığı için yaşamaya devam etmesi toplumsal kabule bağlıdır. bu nedenle de farklı ideolojilerdeki masalların popülerleşme oranlarını karşılaştırmak, ortalama kültürün neleri bünyesine alıp nerede direnç gösterdiğini izleme olanağı verir. iktidarı sorgulayan değil, ona destek olan, fon ne kadar fantastik olursa olsun aşk ve aile ilişkilerinde bir kalıbı sağlamlaştırmanın ötesine geçmeyen, cinsiyetçi masallar daha fazla yayılmış ve kemikleşmiştir."

aşağıda paylaştığım kitapların hitap ettikleri sınıf düzeylerini de yazdım. fakat sadece 1. ve 2. sınıf kitaplarını vurguladım. bu, şu anlama geliyor arkadaşlarım: sınıf düzeylerini belirttiğim kitapları diğer yaş düzeylerindeki çocuklar da rahatlıkla okuyabilir, ama yaş düzeyi belirtmediğim kitaplar 1.-2. sınıfa giden çocuklar için ağır kaçar. bu sınıf düzeyindeki çocuklara kitap seçerken fontların güzel olmasına, bol resimli az yazılı olmasına, ebatlarının büyük olmasına özen gösterin (metnin kendisine, içerdiği kavramlara falan zaten dikkat etmeniz gerekiyor, yazmama gerek yok). 2. sınıfa giden afacanlar için olan kitaplar 1. sınıfa giden afacanlara ağır gelebilir (gerçi bu durum okuma hızlarına bağlı olarak değişebilir de. yeterince iyi okuyorsa 2. sınıf düzeyindeki kitapları da rahatlıkla okuyabilirler.) 3 ya da 4. sınıfa giden çocuklarınıza da kitap alırken "ille de 70 sayfa olacak, küçük puntolu olacak, az resimli bol yazılı olacak" gibi klişelere takılmayın. bırakın bol resimli az yazılı bir kitabı alsın, okusun. amaç ne şekilde olursa olsun çocukları kaliteli kitaplarla/metinlerle buluşturmak. bu buluşma bir şekilde sağlanır ve süreklilik kazanırsa zaten sizin çocuğunuza "o sana göre bir kitap değil, şunu al" diyerek yönlendirmenize gerek kalmaz. o en doğru seçimi yapacaktır, yeter ki kitabı hayatının bir parçası yapsın.

tavsiye edebileceğim, bizzat okuduğum ve beğendiğim bazı kitapları yazayım buraya:

mutlu kaplumbağa (1. sınıf)
kumkurdu (tüm kitapları)
ben ne zaman doğdum (2. sınıf)
börtü böcek güncesi
35 kilo tembel teneke (2. sınıf)
yerde ağır gökte hafif (2. sınıf)
galata'nın tembel martısı (2. sınıf)
alaaddin'in geveze su boruları (2. sınıf)
çevreci olmak zorunda mıyım!
ne halin varsa gör gladyatör (2. sınıf)
annen mağara kadını olmuş (2. sınıf)
sakız çiğneyen kedi (2. sınıf)
alev saçlı kız (2. sınıf)
benim bir karışım (1. sınıf)
renkli kalemler ve ben (1. sınıf)
rengini arayan pudra (1. sınıf)
afacan resimler (2. sınıf)
ateş böceği ile el feneri (1. sınıf)
kedi ve yıldızlar (1. sınıf)
frederick (1. sınıf)
yavru ahtapot olmak çok zor (1. sınıf)
uçan balık (1. sınıf)
güneşi bile tamir eden adam (2. sınıf)
balonlu sakız ağacı
berta ve girolamo (2. sınıf)
kral kızının armağanı (2. sınıf)
küçük yalan
balık
zogi (1. sınıf)
spinderella (1. sınıf)
kafasına edeni bulmaya çalışan küçük köstebeğin hikayesi (1. sınıf)
gergedanlar krep yemez (1. sınıf)
pippi uzunçorap
gökyüzü okulu (2. sınıf)
değnek adam (1. sınıf)
süpürgede yer var mı? (1. sınıf)
milena diye bir kız sevdim
kasabanın en şık devi (1. sınıf)

tavsiye edebileceğim yayın evleri: odtü, günışığı, 1001 çiçek, elma (bazı kitapları), can, türkiye iş bankası, kanat çocuk, dinozor çocuk, pearson, kır çiçeği...