Dünyadaki Her Türlü Fanilikten Uzak Hayat Süren Hasidik Yahudi Cemaati: Satmar
satmar; chabad ile birlikte en baba ve en büyük cemaate sahip 2 hasidik hanedanından biridir. chabad biraz daha israil yanlısı, siyonizm sempatizanı ve ılımlı takılırken; satmar, dini anlamda oldukça radikaldir ve israil'e tamamen karşıdır. 70-100 bin kişilik bir cemaattir.
hatta dünya üzerindeki her türlü fanilikten uzaktırlar. tanah ve talmud'u birebir uygularlar. dünyadan tamamen kopmak ve izole bir şekilde özgürce yaşamak için ingilizce ve belli oranda ibraniceden bile kaçınırlar. yidiş öğretilir. cemaat üyelerinin tek dilinin yidiş olması için uğraşırlar. böylece çocuklar ve gençler cemaat dışından başka kimseyle isteseler de iletişim kuramayacaklardır.
tüm dünya yahudiliğinin tabelası olan williamsburg hasidikleri işte bunlardır. tabii williamsburg'da diğer baba hanedanlar bobov ve chabad takipçileri de vardır.
hanedan israil'e gitmemiştir çünkü israil kağıt üzerinde yahudi devletidir ve kuruluşu museviliğin çiğnenmesi demektir. satmar, ultra laik yani din özgürlüğüne sahip bir devlet olan abd'de kalmıştır. zira laiklik zaten dindarların bir talebi olarak ilk olarak abd ile ortaya çıkmıştır. devlet baskısı olmadan dinlerini özgürce yaşarlar.
onlar için abd devleti de yok hükmündedir. new york onlar için kimsenin kendilerine karışmadığı bir güvenli bölgedir. abd onlar için mesih gelene kadar yaşayacakları geçici bir duraktır.
new york eyaletinde kendi şehirleri kiryas joel'i kurmuşlardır. burası tamamen satmar'a ait yasal bir özel yönetim bölgesidir.
cemaat 1905 yılında macaristan - romanya sınırında haham joel teitelbaum tarafından kurulmuştur. ikinci dünya savaşında mahvolurlar. cemaat holokost'a uğrar. (tabii holokost'ta en ağır darbeyi alan hasidik hanedanı polonya'da bulunan ger'dir. 100.000 kişilik ger'in %95'i naziler tarafından katledilir)
joel teitelbaum binlerce yahudiyi soykırıma karşı korumasına alır ve önlerine bedenini koyar. haham teitelbaum toplama kampına götürülmek üzereyken, yahudiler tarafından adolf eichmann'a ödenen yüklü bir fidye ile kurtarılır ve kastner treni'ne binerek isviçre'ye ulaşmayı başarır. geride kalan takipçileri naziler tarafından katledilir.
yanında sadece birkaç kişi ile din - devlet ayrımı olduğu için abd'ye gitmeye karar verdi. 26 eylül 1946'da ms vulcania gemisiyle new york'a gelir. brooklyn/williamsburg'a yerleşir.
birkaç kişi ile bu şekilde başlayan satmar yıllar içinde büyür ve 100 bin kişiye ulaşır. eşi faiga shapiro çok güçlü bir kadındır. polonyalı bir haham olan avigdor shapiro'nun kızıdır . satmar'ın rebbetzin'i olan faiga zeki ve hayırseverdir. küresel anlamda tüm yahudilere ücretsiz sağlık hizmeti vermek için bikur cholim sağlık hizmeti ve hastanelerini kurar.
satmar'ı satmar yapan kişilerden biri rebbetzin faiga teitalbaum'dur. ideal kutsal yahudi kadını'dır. 1968'de joel felç geçirince yönetimi büyük ölçüde faiga alır. hastanelerde yatan hastalara metroya binip kendi elleriyle kosher gıda götüren bir kadındır. zaten hastaneleri ve okulları joel ile birlikte bu yüzden kurmuştur.
joel teitelbaum 1979 yılında geride evlat bırakamadan ölür. 3 kızı da kendisinden önce ölmüştür. yerine yeğeni moshe teitelbaum geçer. faiga, moshe'nin haham olmasına karşı çıkar. satmar içinde kendine bağlı bir fraksiyon oluşturur ve moshe ile faiga yandaşları arasında çatışmalar yaşanır. faiga 2001 yılında eşi ile aynı hastanede ölür. ölümünün ardından ''o, devlerin neslinin son üyesiydi'' denir. satmar milyarlarca dolar varlığı olan bir hareket haline gelir.
moshe, oğullarından aaron'u kiryas joel hahamı ilan eder. diğer oğlu zalman'ı yeruşalayim'e yollayıp oradaki satmar topluluğunun hahamı yapar. daha sonra zalman yeruşalayim'den çağrılır ve williamsburg hahamı olur. iki kardeş arasında mücadele başlar.
2006 yılında moshe ölür. hem aaron teitelbaum hem de zalman teitelbaum hahamlığını ilan eder. o günden beri satmar aaron'un kiryas joel'i ile zalman'ın williamsburg'u olmak üzere, çift başlı hareket etmektedir.
satmar, çok sayıda radikal kuzey amerika hanedanının oluşturduğu merkezi hahamlık kongresi'nin liderliğini üstlenmektedir. zaten konseyin kurucusu joel teitelbaum'dur.
kosher gıda kontrolleri bu kurum tarafından kurulmuş komisyonlar tarafından yapılır. hasidikler gidip tek tek sertifikalı yerleri denetlerler. hem de öyle böyle bir denetim yapılmaz. inciğine cinciğine bakarlar. bobov, chabad ve ger gibi diğer büyük hanedanlar bu oluşumda yoktur. onlar da kendi kosher sertifikalarını verirler.
abd'de zaten yahudi olmayan milyonlarca kişi de kosher gıda tüketmektedir. çünkü kosher sertifikası almış gıdalar güvenilir kabul edilir ve milyarlarca dolarlık bir pazardır. abd nüfusunun %2'si yahudi olmasına rağmen, tüm abd nüfusunun %41'i kosher gıda tüketmektedir. kosher sertifikası hasidik hanedanların en önemli gelir kalemlerinden biridir. tüm gıda üreticileri sertifikayı almaya çalışırlar.
kurum ayrıca dini evlilikler, boşanmalar ve iş anlaşmazlıklarına da bakar.
Kadınların Saçlarını Kazıtıp Peruk Taktıran Yobaz Yahudi Akımı: Hasidizm
