Dünyanın En Eski Koruyucu Sağlık Sistemi: Ayurveda Nedir?
kökleri hindistan'a uzanan bir sağlıklı yaşam yaklaşımı ayurveda.
boyumla kilomla derdim hiç bitmedikçe, farklı şeylerle karşılaşıp durdum. aşırı proteinli beslenmelerden vegan denemelere, alıştığımız diyetisyen diyetlerinden gaps’lere uzanan yolculuklar… hepsinde çuvalladığım noktalar oldu. fazla proteini hiç sevmiyorum, sonradan “enflamasyon” olduğunu öğrendiğim şeyi hissediyorum. vegan beslenme aşırı karbonhidrat demek, bu da korkunç uyumak ve uyanmak anlamına geliyormuş benim için. alıştığımız diyetisyen diyetlerindeki katılık sinir bozucu. saate ve yaşadığım coğrafyaya uymayan beslenmeler de hayat ritmime uygun değil.
hepsinin bir sebebi olduğunu ayurveda hakkında okumaya ve öğrenmeye başlayınca anladım.
sonra zamanla bir sonuca ulaşmak yerine akışkan bir mutluluğun içinde olmayı yavaş yavaş idrak edince, ayurveda ile karşılaştım. karşılaşma yolculuğu: besin alerjisi denen şeylerden haber olmak. ulli almendinger’in ayurveda kitabını okudum, sonra üzerine izlenenler, okunanlar.
ulli almendinger’in kitabında harika özetlediği gibi ayurveda’nın genel çerçevesine bu başlık altında yer vermek istedim. kitaptakiler ve benim deneyimlerim ile devam edecek: “ayurveda, uyum içinde yaşamaya dayanır. ayurveda’ya göre kendi iyiliğimiz için doğayla işbirliği yapmamız gerekir.” bu cümle böyle bakınca ne kadar düz geliyor. ancak uyumu zaman zaman deneyimleyince “aa demek ki böyle bir şeyler” hissi mevcut.
ayurveda, 5 element teorisi üzerinden yaklaşımını sürdürüyor
“ayurveda’ya göre bedenimiz de dahil her şey bu beş elementten oluşur.”
boşluk: özgürlük, huzur, farkındalık
hava: soğuk, hafif, ince, berrak, kuru
ateş: sıcak, kuru, hafif, keskin
su: serin, akışkan, küt, yumuşak, ağır
toprak: ağır, küt, durağan, kaba
bunların hiçbiri iyi ya da kötü değil. bunlar sadece tasvirler olarak düşünülebilir.
ayurveda, her şeyi oluşturan bu beş elementin dengesine ve uyumuna yönelik araştırmalarda ve önerilerde bulunur.
denge ve uyum prensipleri
1. benzer benzeri artırır: soğuk hava karşısında soğuk, sert ve hareketli özellikler artar: üşümek, cildin kuruması, endişe. acılı yemekler karşısında sıcak ve keskin hisler artar: terleme, kaşıntı, sinirlilik.
2. karşıtlar dengeler: sıcak hissedince serin bir içecek içmek, dondurma gibi soğuk gıdaları dengelemesi için tarçın ya da zencefilli şeyler yemek.
bu insanın bedenini gözlemlemesi ile gelişen bir durum. bir şeyleri her zamankinden farklı yaparak neler olduğuna bakılabilir.
bu 5 element ve dengeleme prensipleri bizi dosha’lara götürüyor. yani beden tiplerine
vata: boşluk, hava
pitta: ateş, su
kapha: toprak,su
vata
vata dengede olduğunda: yaratıcılık, esneklik, hafiflik, neşe.
vata dengesizliğinde: korku, sinirlilik, endişe, tedirginlik.
vata’yı yükselten yani dengesizleştirenler: soğuk, hafif, ince, berrak, kuru, hareketli özellik taşıyan şeyler ve günün, sonbahar-kış başlangıcı.
örnekler: soğuk, rüzgalı günler, turpgiller, kuru bakliyat, yetersiz beslenme, katı diyetler, buruk tatlar, multitask, aşırı efor, seyahat, keder, endişe korku gibi duygular.
vata nasıl dengelenir: karşıt özelliklerle. sıcak, nemli, ağır, kaba, durağan, bulanık özellik taşıyan şeylerle. örnekler: sıcak, pişmiş, hafif yağlı gıdalar, sıcak, rutin yaşam, yeterli uyku; kan dolaşımı ve sindirim için zencefil, kakule ve tarçın çayı.
pitta
pitta dengede olduğunda: sağlıklı iştah, canlılık, ışıltılı cilt, keskin görüş, zeka ve anlayış.
pitta dengesizliğinde: yılgınlık, öfke, nefret, kıskançlık ve vücutta genel iltihap ihtimalleri.
pitta’yı yükselten yani dengesizleştirenler: sıcak, keskin, hafif, akışkan, hareketli ve yağlı özellik taşıyan şeyler ve yaz mevsimi.
örnekler: sirke, turunçgiller, domates, biber, patlıcan, alkol, sigara, oruç düzeninde beslenme, aşırı spor, yoğun güneş, öfke, nefret, şiddet, hırs, rekabet.
pitta nasıl dengelenir: soğuk, yumuşak, ağır, kuru ve durağan özellik taşıyan şeylerle.
örnekler: baharat, tuz ve fermente besinlerden, alkolden kaçınmak. serinletici ve sulu meyveleri tercih etmek. sıcaktan kaçınmak. karaciğer temizleyici gıdalar tüketmek. nane, gül ve meyankökü çayı.
kapha
kapha dengede olduğunda: sevgi, sükunet, affedicilik, iyi bağışıklık sistemi, dayanıklılık.
kapha dengesizliğinde: depresyon, bağımlılık, sahiplenme, açgözlülük, ödem, kilo.
kapha’yı yükselten yani dengesizleştirenler: ağır, küt, soğuk, yağlı, sümüksü, yoğun, yumuşak, bulanık ve kaba özellik taşıyan şeyler ve kış mevsimi.
örnekler: soğuk, bulutlu, yağmurlu hava, soğuk, ağır, yağlı gıdalar, krema, yoğurt, peynir gibi süt ürünleri, karbonhidrat, hareketsizlik, rehavet, her şeyi biriktirme, depresyon.
kapha nasıl dengelenir: hafif, keskin, sıcak, berrak, ince özellik taşıyan şeylerle.
örnekler: süt, peynir, yoğurt, dondurma, kremadan kaçınmak, hafif, sıcak ve uyarıcı besinleri tercih etmek. karaciğer temizleyici gıdalara yer vermek. şeker ve tatlıdan kaçınmak. ısıyı artırmak için zencefil, tarçın ve ve karanfil çayı içmek.
her şey bu kadarıyla sınırlı değil elbette
ayurveda'dan konu açılınca sıkça sözü geçen dil temizliği, oil pulling gibi detaylar; zencefil ve karaciğer temizliğine yönelik beslenmeler de hem sözlük'te hem ulli'nin kitabında epey detaylı anlatılıyor. dosha'nızı öğrenmek için bu link'ten ve internetteki çeşitli kaynaklardan faydalanabilirsiniz.
her şeye böyle üzerinden bakınca aralarında bilmediğimiz şeyler yokmuş gibi gelebilir. ancak uygulamaya ve kendini takip etmeye başlayınca anlaşılıyor. çünkü olan biten tümüyle bedenimiz, yediğimiz, içtiğimizle ilgili.
sizin dosha'nızı yükselten şeyi hayatınızdan uzaklaştırınca daha dengeli hissediyorsanız, bu faydalı bir gelişme sayılır. iyi gelen ve iyi gelmeyen şeyleri bilmek, bedende ya da ruhta bir şeyler yolunda gitmediğinde çözüm aramak için iyi anahtarlar. tamamlanma ve tatmin olmuş hissetmek için bedene odaklanarak, kendimizi dinleyerek iyi hissettiğimiz yere gelebiliriz. bende öyle oluyor, umarım sizde de olur.
Omuriliğin Dibinde Yer Alan ve Açığa Çıktığında İnsana "Güzelliği" Getiren Gizli Bir Enerji: Kundalini
