Fransız Devrimine de Önayak Olmuş Dünyanın İlk Genel Ansiklopedisi: Encyclopedie
encyclopedie, yüz elliye yakın yazar, uzman ve bilginin diderot önderliğinde kendi istekleriyle seçtikleri maddelerini yazarak oluşturduğu amacının her alanda gelişen insanlığı düzenleyebilmek ve değiştirmek olan 18 yy'ın insanlığa bıraktığı en büyük eserdir.bu eser yazılırken ilerlemeyi engelleyen her şeye karşı çıkılmış, yobazlığı, gericiliği yok etmek amaç edinilmiştir. bunu yaparken de bayle’nin, karşı çıkılan maddenin bile bile zayıf bırakılmasını, onun yerine desteklenen maddenin ise aksine güçlü kanıtlarla desteklenmesi mantığına dayanan yöntemi izlenmiştir. birçok badire atlatılarak uzun yıllar suren bir uğraş sonucu yazılan encyclopedie 1789 devrimi’nin gerçekleşmesine de önayak olmuştur. gelenekler ve mutlak krallık sarsılmış, ilerlemeye dönük insancıl eğilimleri arttırmıştır.
1750 yılında diderot yapıtın tanıtımı için prospectus’u yazmıştır, 1751’de ise ilk cilt yayımlanmıştır. büyük ilgi görmeye başlayan yapıtın düşmanları artmış ve bu yüzden 1752 yayımlanan ikinci cilt din karşıtı unsurlar öne sürülerek toplatılmış ve yakılmasına karar verilmiştir. bu durum karşısında ansiklopedicilerin saygın dostları araya girmiş, yasaklama kararını kaldıramamışlarsa da diderot’un çalışmalarına devam etmesini sağlamışlardır. bu olaydan sonra ansiklopediciler bir başka olayın yaşanmaması icin göz boyayıcı bir önlem olarak üç tanrıbilim uzmanını görevlendirmişlerdir. 1753-1756 yılları arasında dört cilt daha basılmış, cenevre maddesini yazan d’alembert’in jean jacques rousseau’yla atışmasının haricinde gözle görülür bir zorlukla karşılaşılmamıştır. 1759 yılında yeni bir yasaklama kararı çıkmışsa da hükümetin göz yummasıyla bu durum atlatılmıştır. rahiplerin ve kilisenin baskısıyla geçen on beş sene içerisinde yirmi üç cilt daha yayımlanmıştır.
yapıtın her anlamda önderliğini yapan diderot birbirinden çok farklı konular hakkında binin üzerinde madde yazmıştır. encyclopedie’nin önsözünü yazan d’alembert matemetik ve fizik konusundaki maddeleri ve sert tartışmalara yol açan cenevre maddesini yazmıştır. helvetius bu yapıta condillac ile birlikte felsefe maddeleri yazarak katkıda bulunmuştur. baron d’holback kimya, rahip morellet felsefe, condercet matematik ve iktisat, dumarsais ise dilbilgisi maddelerini kaleme almıştır.
bu isimlerin yanı sıra daha onlarca bilgin bu eserin yapımı icin yardımcı olmuştur. encyclopedie yazılırken hemen hemen her türlü hata yapılmış, gereksiz yinelemelerin ve maddeler arasındaki dengesizliğin önüne geçilememişse de yukarıda adı geçen isimler ve daha onlarcası gelecekteki yeni calışmalara yol göstermek,gelecek nesillerin daha bilgili olması icin eksiğiyle-fazlasıyla bu 60.200 maddelik kutsal bilgi kaynağını yazmış ve insanlığa armağan olarak bırakmışlardır.
