Gün İsimlerinin Kökeni Nereden Geliyor?
pazar
farsça bâzâr'dan alınmıştır. codex cumanicus’da “sebze, meyve ve başka nesnelerin satılıp alındığı alışveriş yeri” anlamına gelen “bâzâr” ibaresinden alınmış olmalıdır. 1680’de yazılan meninski sözlüğü’nde bâzâr güni “alış veriş yapılan gün” ibaresi yer almaktadır. kelime türkiye türkçesinde b>p ünsüz sertleşmesi ile pazar şeklinde kullanılmaktadır. kelimenin kökeni için yapılan bir başka görüş de farsça ba “yemek” -zar “yeri” şeklindedir. karadeniz bölgesi’nde pazar adlı yerleşim yeri vardır.
pazartesi
pazar ertesi. erte kelimesi türkçede “sonra” anlamına gelen bir kelimedir. pazar ertesi “pazardan sonraki (gün) anlamına gelir. türkiye türkçesinde birleşik kelime olarak kullanıldığında vurgusuz olan -er- hecesi düşer. kelime pazartesi şeklini alır.
salı
arapça yevme’s-salîs, yevme’s-selâse “üçüncü gün” ibaresinden türkçeye salî>salı şeklinde geçtiği bilim çevrelerince kabul görmüştür. türkçede salı olarak ilk geçtiği metin 1533 yılında filippo argenti tarafından yazılan regoladel parlare turco [türkçe konuşma kuralları] adlı kitaptaki sali ghiun ibaresidir. meninski’de ise salı güni şekli geçiyor.
çarşamba
farsça çahâr şenbe’den alınmıştır. anlamı “dördüncü gün”dür. türkçede geçen en eski kullanılışı codex cumanicus’daki çahar-şanbe [çaar sanbe] şeklidir. 1680’de yazılan meninski sözlüğü’nde ise çârşembe şeklinde geçiyor. farsça çar -çahar kelimesi “dört (4)” rakamını ifade eder. şenbe ise “gün” anlamına gelen ve türkçede şamba ve şembe şekillerinde kullanılan bir kelimedir. karadeniz bölgesi’nde çarşamba adlı bir yerleşim yeri de vardır.
perşembe
farsça penç şenbe’den alınmıştır. anlamı “beşinci gün’ dür. türkçede geçen en eski kullanılışı aleksandr k. borovkov tarafından yayımlanan orta-asya kuran tefsiri’ndeki penç şenbe kün örneğidir. codex cumanicus’da pan-şanbe [pansanbe] şekli geçiyor. rabguzi’de ise penç-şenbe şekli geçiyor. farsça “penç” kelimesi “beş (5)” rakamını ifade eder. kelime türkçeye penç>per şeklinde geçmiştir. şenbe ise “gün” anlamına gelen ve türkçede şamba ~ şembe şekillerinde kullanılan bir kelimedir. karadeniz bölgesi’nde perşembe adlı yerleşim yeri de vardır.
cuma
arapça cum‘a'dan alınmıştır. “cem olma, toplanma, bir araya gelme (günü) karşılığındadır. türkçedeki en eski kullanılışı rabguzi’de geçiyor.
cumartesi
cum‘a ertesi. “erte” kelimesi türkçede “sonra” anlamına gelen bir kelimedir. cuma ertesi “cumadan sonraki (gün) anlamına gelir. türkiye türkçesinde birleşik kelime olarak kullanıldığında vurgusuz olan /e/ ünlüsü düşer ve kelime cumartesi şeklini alır.
kaynakça: osman fikri sertkaya - türk dil kurumu araştırmaları
5-14 Ekim 1582 Tarihleri Gregoryen Takvimde Neden Hiçbir Zaman Olmadı?
