I. Dünya Savaşı'ndan Önce Dünya Çapında Tam Dört Savaş Daha Yaşanmış Olması

tarihte "dünya savaşı" kalibresinde sayabileceğimiz ilk savaş, büyük ihtimalle 1618-1648 yılları arasında süren ve tarih kitaplarında "30 yıl savaşı" olarak anılan savaştı

bu aslında dini bir savaştı ve coğrafi olarak çok büyük bir alana sıçramadı ama avrupa'daki büyük ülkelerin neredeyse tamamını sömürgeleriyle beraber etkisi altına aldı ve savaş boyunca 8 milyon insan can verdi.

aynı zamanda katolik-protestan savaşı olarak bilinen bu savaşa katılan milletler arasında isveç, danimarka, almanya, ingiltere, fransa, ispanya, macaristan, iskoçya ve hollanda vardı ve savaşta tarafları dışarıdan destekleyen ülkeler arasında osmanlılar, polonya ve rusya vardı. savaşın sonunda avrupa'nın hem dini hem siyasi haritası değişti ve hollanda bağımsızlığını ilan ederken protestanlık katolik ülkeler tarafından sonunda geçerli bir mezhep olarak tanınmaya başlandı. savaş sonrası avrupa'nın kuzeyinden güneyine kadar her yerde yıkım yaşandı.

bundan sonra 1701-1714 yılları arasında yaşanan ve 13 yıl süren "ispanya veraset savaşı" yine dünya savaşı kalibresinde bir savaştı

savaş avrupa, kuzey amerika ve güney amerika'da olmak üzere 3 kıtada gerçekleşti ve bir yanda ingiltere, iskoçya, ispanyolların bir kısmı, hollanda, avusturya, prusya ve portekiz varken diğer tarafta ispanya'nın diğer bir kısmı, fransa, bavaria ve bu ülkelerin kuzey ve güney amerika kıtasındaki sömürgeleri vardı. savaşa iki taraftan da katılan asya ve afrika sömürgeleri de mevcuttu ama bunların savaşa katılımı sınırlı oldu.

savaş aslında çocuğu olmayan 2. charles'in ölümü sonrası "ispanya'da kim başa geçecek?" tartışmasından sonra çıkmıştı ve hızla kıvılcım gibi yayılmıştı. denizde, karada ve bir çok farklı mekanda çarpışmalara sebep olan savaşın sonunda yarım milyon ile 1 milyon arası insanın hayatını kaybettiği kayıtlara geçmiştir.

dünya savaşı kalibresindeki savaşlara bir başka örnek de aslında dokuz sene süren 7 yıl savaşı (1756-1763)

bu savaşı bu tür diğer savaşlardan ayıran bir özellik var. bu tür diğer savaşlar hep avrupa'da başlayıp diğer kıtalara yayılırken bu savaş avrupa dışında başlayıp sonradan avrupa'ya sıçramış. kuzey amerika'da fransızlar'ın ticaret yapıp desteklediği kızılderililer ile ingilizler'in desteklediği kızılderililer arasında kabile savaşı olarak başlayan bu savaş, daha sonra ingiliz ve fransız kolonilerine sıçramış. bundan sonra atlantik okyanusuna sıçrayıp "deniz savaşları" halini alan bu savaş kısa süre sonra avrupa kıtasına da sıçramış ve ingiltere, fransa, portekiz, ispanya, almanya (kutsal roma imparatorluğu), rusya ve isveç'in de katılımıyla epeyce çorba bir hal almış. toplamda 1 milyondan fazla insanın öldüğü savaştan sonra bugünkü abd ve kanada'nın doğu yarısı ingilizler'e, batı yarısı ispanyollara bırakılmış. ayrıca bu savaştan sonra kızılderililerin sayısı iyice azalmış ve soyları tükenme noktasına gelmiş. savaştan sonra yaşanan bazı gelişmeler de bugünkü abd'nin kurulmasında çok büyük bir rol oynamış (o başka bir entry'nin konusu).

bu savaşın yaşandığı topraklar

1803-1815 yılında yaşanan napolyon savaşları birçokları tarafından birinci dünya savaşının parolası veya atası olarak görülmektedir

zaten bu savaştan sonra yaşanan gelişmeler 100 yıl boyunca devam etmiş ve birinci dünya savaşının fitilini de ateşlemiştir. normalde dünya savaşlarında etrafa saldırıp kaptırıp giden almanlar'ken bu kez bu rolü fransızlar oynamışlar.

1800'lerin başında napolyon fransa'nın çevresindeki hollanda, isviçre gibi ülkeleri tamamen işgal ederken italya'nın kuzeyini ele geçirip burada kukla bir rejim kuruyor. 1804'te ingiltere'yle rusya ittifak kurup fransa'yı hollanda ve isviçre'den atmak için harekete geçti. bu ittifaka ertesi sene isveç ve avusturya da katıldı. bunun üzerine ispanya fransa'nın yanında savaşa dahil oldu. bundan sonra bugünkü almanya'ya saldıran fransa alman topraklarının büyük bir kısmını kısa sürede ele geçirdi ve onlarca ufak parçaya böldü. 1806'da berlin'i ele geçiren napolyon daha sonra polonya'ya daldı ve rusya kapılarına kadar ilerlemiş oldu.

kıta avrupa'sının büyük kısmını ele geçiren napolyon kıta avrupası boyunca ingiltere'ye ambargo koydu. ingilizler ambargoyu kırabilmek için tarafsız olan danimarka'ya saldırdı ama bu kez danimarka ve norveç fransa'nın yanında savaşa girdi. savaş aynı zamanda denizde donanmalarla ve diğer kıtalarda da sömürgeler kanalıyla devam ediyordu. portekiz avrupa'daki ambargoyu delince portekiz'e saldıran napolyon daha sonra müttefiği ispanya'yı da satışa uğrattı ve işgal etti. bu arada 1810'da avusturya'yı yenip parçalara bölen napolyon avrupa'nın yarısından çoğuyla savaş halindeydi ve bu savaştaki "almanya" rolündeydi.

1812'de atlantikteki amerikan ticaret gemilerine saldıran napolyon, abd'nin fransa'ya savaş ilan etmesini sağladı. aynı zamanda rusya'ya saldıran napolyon orduları rusya'nın epeyce içlerine kadar ilerlese de kış mevsiminin de azizliğine uğrayarak yolda kaldı. bundan 100 yıl sonra aynı kaderi almanya yaşayacaktı. bundan sonra giderek güç kaybeden fransa, avrupa'nın neredeyse tamamı karşısında fazla tutunamadı ve savaşı kaybetti.

öyle.