İkili İlişkilerdeki Garip Davranışları ve Tecrübelerinizi Açıklayan 4 Bağlanma Stili
bağlanma stilleri romantik ilişkilerde kişilik ifadesini kavramsallaştırmanın yani, hoşlandığınız biriyle tanıştığınızda neden belirli kalıplarda davrandığınızı bulmanın bir yoludur. aynı zamanda ekşi sözlük'teki mesajlaşılan erkeğin bir anda mesajlaşmayı kesmesi, yapışkan hatunlar gibi başlıkların dolmasına sebebiyet veren ana besin maddesidir.
hazan and shaver'ın 1987'de modelledikleri yetişkin bağlanma stillerini bartholomew ve horowitz 1991'de geliştirip 3 kategoriden 4'e çıkarmışlardır. model, birincil bakıcılarınızın (ebeveynler) ihtiyaçlarınızı karşılama ve kendi olumlu ya da olumsuz duygularını düzenleme biçimlerine dayanarak, sizin bağlanma üzerine belirli bir stil oluşturduğunuzu varsayar. bu stil yetişkin ilişkilerinize taşınır ve bir ilişkide kurabileceğiniz ya da beklemeniz gereken yakınlığı güçlü bir şekilde etkiler. ahhaa! kendinizi keşfettikçe ebeveynlerinizi suçlayabileceğiniz bir konu daha!
modele göre yetişkin ilişkilerinde dört ana bağlanma stili vardır.
1. güvenli bağlanma (secure)
güvenli bağlanma stiline sahip kişiler, sevilmeye layık olduklarına ve diğer insanların güvenilir ve duyarlı olduklarına inanırlar. sonuç olarak, güçlü bir yakınlık hissini sürdürürken ilişkilerinde bağımsız olmanın yollarını bulurlar. bazen kıskansalar da, genellikle birisiyle kurdukları ilişkiye güvenirler ve rahatlardır. yani bu kişiler hem kendilerini hem de partnerini sever ve olumlu yaklaşır.
bu bağlanma stilinde ebeveyn çocuğunun ihtiyacını zamanında, hızlı biçimde ve gerektiği kadar karşılamıştır ve çocuk ihtiyaçlarının karşılanacağından emindir. (bkz: kıskanmayan trip atmayan hesap sormayan kadın) ve adnan ziyagil bu kategoridedir mesela. karısına iyi davranır, ona güvenir, gidip ahşabını oyar.
2. kaygılı bağlanma (anxious/preoccupied)
kaygılı bağlanma stiline sahip olanlar sevilmeye layık olmadıklarına inanırlar, ancak genellikle diğerlerinin destekleyici ve kabul edici olduğunu düşünürler. sonuç olarak, bu bireyler başkalarıyla olan ilişkileri aracılığıyla onaylanma ve kendini kabul etme arayışındadırlar. bu kişiler, partnerlerini çok düşünürler ve kendi öz değerlerinin büyük bir kısmını partnerlerinden onay, dikkat ve tepki alıp almadıklarına dayandırırlar. reddedilmeyle karşı karşıya kaldığında, bu bağlanma stiline sahip olanlar reddeden kişiye doğru koşar. (bkz: reddedilmesine rağmen uğraşmaya devam eden erkek)
bu bağlanma stilinde ebeveyn çocuğun ihtiyaçlarını karşılarken tutarsız şekilde, bazen aşırı hassas bazen ihmalkar davranmıştır. çocuk ihtiyaçlarının karşılanacağından emin değildir ve kaygılıdır.
girdiği her ilişkide 'yaa aşkım sence bu ilişki nereye gidiyor' diye konuyu ilk açanlar, sürekli 'nerdesin, ne yapıyorsun, kimlesin' diye sıkan fazla yapışkanlar ve nihal ziyagil bu kategoridedir mesela. aslında behlül'ün onu sevmediğini bilinçaltında bilir ama vazgeçmez, onun ilgisi için bayılır.
3. kayıtsız kaçıngan bağlanma (dismissive-avoidant)
kayıtsız-kaçıngan bağlanması olan insanlar, kendi öz değerlerine sahiptir ancak diğer insanlara güvenmezler. bu onların yakınlığın değerini görmezden gelmesine ve yakın ilişkilerden kaçınmalarına neden olur. romantik bağların değerini küçümseyebilir ve romantik arkadaşlık ihtiyacını ifade eden insanları güvensiz veya kendine yeterli görmeyebilirler. bu baskın bağlanma stiline sahip insanlar, kendilerini çok düşünürler ve çoğu zaman yüksek bir bağımsızlık arzusunu ifade ederler. reddedilmeyle karşı karşıya kaldıklarında, reddedilmenin kaynağından neredeyse anında uzaklaşırlar. (bkz: reddedilince hemen vazgeçen insan)
bu bağlanma stilinde ebeveyn çocuğun ihtiyaçlarına karşı kayıtsız ve uzak kalmıştır. çocuk bilinçaltında ihtiyaçlarının giderilmeyeceğine inanır ve duygusal olarak mesafelidir. matmazel hanım bu kategoridedir mesela adnan'ı sever ama reddedilmekten korktuğu için ona aşkını hiç itiraf edemez, gururludur ve ilk lafta eşyalarını toplayıp taşınmıştır.
4. korkulu kaçıngan bağlanma (fearful-avoidant)
korkulu kaçınan bağlanmaya sahip bireyler, kaygılı bağlanma ve kayıtsız-kaçınma bağlanma stillerinin birleşimine sahiptirler. bu guruptaki insanlar sevilmeyeceklerine inanırlar ve diğer insanların onları destekleyip kabul etmelerine güvenmezler. yani hem kendilerini hem de başkalarını sevmezler ve olumsuz duygularla yaklaşırlar. başkalarının sonunda onları reddedeceğini düşündükleri için ilişkilerden çekinirler ama aynı zamanda, yakınlığı şiddetle arzularlar çünkü başkalarını kabul etmek, kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olur. yani hem bir ilişki içinde olmayı arzu ederler hem de ilişki içerisinde olmaktan kaçınırlar. davranışları arkadaşları ve partnerleri için kafa karıştırıcı olabilir; ilk başta yakın davranıp daha sonra ilişkide savunmasız hissetmeye başladıklarında duygusal veya fiziksel olarak geri çekilebilirler. ilk hafta tanıştığı kişiyi mükemmel bulup, çok yakın davranıp ikinci hafta onu kusurlu bulup sebepsiz yere konuşmayı kesebilirler. bu gruptakiler için bu derin yakınlık arzusu ve yakınlık korkusu bunaltıcı olabileceğinden genelde ilişkilerden kaçınırlar veya ilişki içerisinde aşırı stres yaşarlar.
bu bağlanma stilinde ebeveyn çocuğun ihtiyaçlarını karşılamada aşırı değişken, korkmuş ya da korkutucu, pasif ya da agresif davranmıştır. ihtiyaçlarının karşılanması konusunda çocuğun kafası çok karışmıştır ve depresif, asabi ve duyarsız olabilir. bu bağlanma, genellikle en az bir ebeveynin korkutucu davranışlar sergilediği bir çocuklukta köklenir. çocuk teselli için ebeveyne yaklaştığında, ebeveyn bunu sağlayamaz. ebeveyn güvenli bir temel sunmadığından ve çocuk için bir sıkıntı kaynağı olarak işlev görebileceğinden, çocuğun dürtüsü, rahatlama için yaklaşmaya başlamak ancak daha sonra geri çekilmek olacaktır. yani yakınlık duyulmak istenen kişi aslında yakınlık kurmaktan en çok korkulan kişidir.
birçok çalışma korkulu-kaçıngan bağlanma ile depresyon arasında ilişki olduğunu göstermiştir. bağlanmaya eşlik eden olumsuz benlik görüşü ve öz eleştirinin, bu bağlanma stiline sahip kişileri genel olarak depresyona, sosyal kaygıya ve olumsuz duygulara karşı savunmasız bıraktığı bulunmuştur.
mesajlaşılan erkeğin bir anda mesajlaşmayı kesmesinin nedeni budur. behlül haznedar ve bihter ziyagil bu kategoridedir mesela. gel sevişelim, hayır ayrılalım derken müthiş bir dram yaratmışlar.
korkulu kaçıngan bağlanması olanlara şimdiden geçmiş olsun. ancak bağlanma stilleri çok güçlü olsalar bile çabayla değişebilirler. ironik olarak bunu yapmak için başka birine ihtiyaç var; sonuçta bağ için bağlanacak bi şey lazım. bağlanma stilinizi öğrenmek ve davranış şablonlarınızın farkında olmak değişimin ilk adımıdır. kolay gelsin.
not: aşk-ı memnu karakterlerinin ilişki stillerini ben uydurdum. hatırlatmakta fayda var: bağlanma stillerinin her biri geniş özelliklere sahiptir. şu anki davranış ve duygularınızın mükemmel bir açıklaması olmayabilir.
Psikiyatrist Robert Sternberg'in Sevgiyi Bileşenlerine Ayırdığı Öğreti: Aşkın Üçgen Teorisi
