Otomobil Lastiklerinin Sudan Geçerken Yaşadığı Kayma Durumu: Aquaplaning (Kızaklama)
hydroplaning ya da aquaplanning, lastiğin bir su filmi üzerinde kaymasıdır. bir otomobil durgun sudan geçtiği ve su tamamen lastiğin altından çıkamadığı zaman, hydroplaning meydana gelebilir. bu, lastiğin yerden kalkmasına ve su üzerinde kaymasına neden olur. sudan geçen lastik çok az çekişe sahip olacak ve bu nedenle, otomobil sürücünün direksiyon hakimiyetini kaybettirir. ha buna suda kızaklama da diyebilirsiniz suda kayma da.
lastik yüzeyinin orta ön kenarından arka kenarların köşelerine kadar uzanan derin oluklar ve geniş bir merkezi kanal, suyun lastik altından atılmasına yardımcı olur. ancak aşağıdaki sebeplerden dolayı ıslak bir zeminde su atılması tam olarak gerçekleştirilemez.
taşıt hızı
hız, su üzerinde kaymaya etki eden en büyük faktördür. yukarda da belirttiğim gibi lastiklerin üzerinde bulunan kanallardan su atılımı yapılır. hız çok yüksek olduğu zaman lastik üzerinde bulunan kanalların su atabilmesi için yeterli zaman olmayacak ve lastik kayacaktır ya da kızaklayacaktır işte. zaten bunu formula 1'den görmüşsünüzdür. orda taşıt hızı saatte 300 km hızlara ulaştığı için lastik müdahaleleri özellikle ıslak bir zeminde ani oluyor.
şuradaki resimden olay anlaşılabilir, hız- hydroplaning ilişkisi:
lastiğin dış yüz tasarımı
kanal biçimi ve derinliğine bağlı olarak lastiğin sırtında yapılan kanallar suyun atılmasında büyük önem kazanır. örneğin yağmur lastiklerinin kanal biçimi ve derinliği kuru zemin lastiklerine göre farklıdır. ıslak zeminde lastiklerden istenilen özellik: birim zamanda kanallarda bulunan suyun miktarının çok olmasıdır. mesela pirelli'nin yeşil ve mavi formula 1 araç lastiklerine bakacak olursak: yeşil olanın saatte 300 km hızda saniyede 30 litre boşalttığını, mavi olanın ise aynı hızda 85 litre su boşalttığını görürüz. işte bu lastiğin sırtında bulunan kanal tasarımlarının etkisidir.
lastik ebadı
lastik ile zemin arasındaki temas alanını belirleyen faktör olduğu için listede kendine yer bulabildi. lastik boyutu ve şekli suda kayma üzerinde doğrudan etkilidir ve temas yüzeyinin artması suda daha emniyetli bir sürüş sağlayacağından dolayı risk bir o kadar azalır. o zaman lastik ebatı çok geniş olsun diyebilir miyiz? hayır. özellikle performans araçlarında bu çok önem kazanır. lastik genişliğini arttırdığınız an temas yüzeyini artırmış buna bağlı olarak o teması direncini yenecek tahrik kuvvetini de artırmış oluyorsunuz. ya da lastik çapını azaltırsanız her ne kadar motor aynı torku üretiyor olsa da tekerleklere iletilen torku azaltmış olursunuz. bu da taşıtın performansının düşmesine sebep olur. aradaki dengeyi tutturmak hem performans açısından hem de lastik-zemin ilişkisi bakımından önemlidir.
lastik basıncı
farklı nedenlerden dolayı hem az şişirilmiş hem de aşırı şişirilmiş lastikler suda kayma riskine sebep olabilir. lastiğin basıncı üzerinde bulunan basınç değerinden; az basılması durumunda en yüksek temas basıncı lastiğin omuz kısımlarında olur ve orta kısım yan yüzeylerden daha az temas eder, bu da kızaklamaya sebep olabilir. ikinci olarak; lastiğin havası fazla basılırsa bu sefer teker yan yüzeylerden ziyade daha çok orta kısımdan basınç yaparak kaymaya meydan verebilir. işin aşınma kısmı da var tabi, lastik nerden fazla bastırırsa ordan daha çabuk aşınır.
su derinliği
takdir edersiniz ki su ne kadar derin olursa, lastiklerin zemini kavramaları o kadar zor olacaktır. bu sefer atmak için yeterince zamanımız olsa bile birim zamana düşen su miktarı fazla olacağından dolayı yine kızaklama etkisi görülebilir.
araç ağırlığı
araba ne kadar hafif olursa, suda kızaklama olasılığı da o kadar yüksek olur. tekerlek ve zemin arasındaki basınç alanının az olmasından kaynaklanan bir durum.
özelliklerle lastik üreticileri bu durum üzerinde hassas olarak çalışıyorlar. bunun için belli ampirik formüller de vardır. mesela hız için türetilen formüle bakarsak:
v=(5.5753*10^-2)*(p^1/2) burada p, lastik basıncıdır.
örneğin: 40 psi basıncı olan bir lastiğin hydroplaning hızı 24.5 m/s'dir. yani saatte 88 km hızın üstüne çıkıldığı anda lastik kızaklamaya uğrayabilir.
yukarıdaki parametreler ve ampirik formül, lastik üreticilerinin bu konuda titiz çalışmalarından çıkıyor. aslında bunların hepsi temelde taşıt dinamiği konusuna giriyor ve zevkli konulardır. taşıta yük etkidiğinde nasıl etkiyor? frenleme sırasında taşıt nasıl davranış sergiliyor? dönüş sırasında nasıl kuvvetler etkiyor? başta bu gibi sorulardan yola çıkarak daha spesifik olan bu konulara iniliyor.
Zararlı mı Yararlı mı Tartışması Bitmeyen Otomobil Özelliği: Start-Stop Sistemi
