Patladı Patlayacak Gözüyle Bakılan En Parlak Yıldızlardan Biri: Betelgeuse
Betelgeuse nedir?
orion (avcı) takımyıldızı'nda bulunan, kimi yerde ikizlerevi olarak da bilinen, güneş'in 1000 katı çapına sahip ve dünyamızdan yaklaşık 600 ışık yılı uzaklıkta bulunan devasa bir anakol yıldızıdır betelgeuse.
8 milyon yıllık fani ömründe görüp görebileceği şeyleri yaşamış bir yıldız olarak, "ben neler gördüm neler geçirdim, miadım doldu artık gençler" diye selam çakarak gözü toprağa bakan supernova adayıdır kendisi. patlamasının ne zaman olacağı tam olarak belli değildir; yarın da olabilir, 100 bin yıl sonra da.
bilim insanlarının teorisine göre betelgeuse patladığında, yeryüzünden muazzam parlaklıkta bir yıldız gibi görüneceği, hatta gündüzleri bile rahatlıkla gözlemlenebileceği ve geceleri ay gibi cisimlere gölge oluşturabilen bir aydınlık sağlayacağı düşünülüyor. bu çok parlak halini yaklaşık 7-10 gün boyunca koruyacakmış dediklerine göre. sonrasında ise yavaşça sönükleşecek ve ortalama 1 ay içinde tamamen gözden kaybolup bir daha hiç görünmeyecek. bu arada, bize de hiçbir şey olmayacak. sadece bir ışık şöleni izleyeceğimiz söyleniyor.
Peki Betelgeuse neden patlayacak?
çekirdeğinde yakacak hidrojeni kalmamış ve artık daha önce hidrojen yakarak elde ettiği helyumları yakarak karbon ve oksijene çeviren bir yıldız betelgeuse. bu aşamada yıldız, yakıtını çok daha hızlı tüketmeye başlar ve mevcut helyumlarını da tüketir. yanılmıyorsam betelgeuse bu aşamada yani helyum yakıyor, helyum bittikten sonra yıldızın o anki basınç ve sıcaklığıyla daha fazla enerji üretemeyecek hale gelecek; ta ki karbon ve oksijeni yakmaya başlayabileceği bir seviyeye kadar içine çökene dek.
hızlıca çökmeye başlayan yıldız, belli bir küçülmeden sonra sonra bu sefer oksijen ve karbon yakacak basınca ve sıcaklığa ulaşır. bu aşamada yıldız bir önceki seviyede ürettiği karbondan, magnezyum, neon, sodyum ve alüminyum üretmeye başlar. her aşama bir öncekinden çok daha hızlı ve çok daha sıcaktır. bu böyle aşama aşama devam eder, ta ki demir üretilen aşamaya gelene kadar. en son aşama sadece birkaç gün gibi kısa bir sürede gerçekleşir ve bu aşamadan sonra yıldızın artık yakacak bir şeyi kalmadığından, çekirdeğin üzerindeki muazzam kütleyi dışarıya itebilecek bir güç kalmamış olur. yıldız, birkaç saniye içinde içine çöker ve çekirdeği 100 milyar dereceye kadar ısınıp tüm kütle muazzam bir patlamayla evrene yayılır. bu patlamaya supernova adı verilir. bu patlama sırasında demirden daha ağır olan altın, bakır, gümüş, platin, uranyum gibi ağır elementler de üretilmiş olur. ayrıca muazzam bir ışık ortaya çıkar. öyle ki, betelgeuse uzaklığı itibarıyla dünya'ya yakın sayılabilecek bir yıldız ve bu patlama gerçekleştiğinde gündüzleri bile görülebilecek kadar parlak olacak ve geceleri parlak bir dolunay kadar ışık gönderecek dünya'ya. aslında gecemizi gündüze çevirecek denebilir.
dünya'dan gözlemlenebilen son supernova, 1604 yılında meydana gelmiş. bunu o zamanlara ait kayıtlarda dünya'nın birçok yerinde yazılmış benzer şeylerden anlayabiliyoruz; bir anda ortaya çıkan çok parlak bir yıldızın geceyi aydınlattığına dair japonya'dan avrupa'ya kadar birçok coğrafyada kayıtlar var.
keşfedilen supernova adayları arasında en çok umut vaadeden bu yıldızın bize dünya gözüyle supernova izletmesini ummaktan başka yapacak bir şeyimiz yok.
Hakkında Efsaneler Üretilmesine Şaşırmamamız Gereken Büyülü Orion Takım Yıldızı
