Rönesans Devrinin Binlerce Kitap Bulunduran Efsanevi Kütüphanesi: Bibliotheca Corviniana
macar kralı matthias corvinus'un, buda’da bulunan, dönemin en büyük hümanist kütüphanesi. en zengin döneminde 2000 ile 5000 arasında kitaba ev sahipliği yaptığı tahmin edilir. kütüphane bünyesindeki kitaplara kral, hayatını kurtardığı söylenen kuzguna ithafen korvina (bkz: corvina) adı vermiştir.
kütüphanenin çekirdeği, kralın yetiştiği çevrede oluşur. kralın eski hocası piskopos janos vitez ve yeğeni janus pannoius adıyla bilinen şair janos csezmiczei klasik düşünce etrafında sürekli okuyan insanlardı. zaman içerisinde ikisi de saygınlıklarını yitirince şair intihar etti, piskopos emekliye ayrıldı. bunun üzerini kral, bu insanlara ait iki kitaplığı kendi kitaplığına dahil etti. ayrıca 1476'da evlendiği aragonlu beatrice, napoli'deki kendi kitaplarını da getirdi.
bu kütüphane, en zengin zamanında attavante degli attavanti'nin atölyesinde ve başka atölyelerde tezhiplenmiş, floransa kaynaklı hümanist el yazması kitaplar, matthias'ın budapeşte'deki sarayında kurmuş olduğu yazı atölyesinde kendisi için yapılmış tezhipli hanedan armaları ve yine aynı atölyede yazılmış kitaplarla doluydu. on altıncı yüzyılın sonuna kadar bu kütüphaneyi ziyaret edenler, içindeki eserleri kendilerinden geçerek tarif etmişlerdir.
corvinus'un ölümünden sonra beatrice (napoli) ve sonraki macar krallarından v. charles'ın kız kardeşi (brüksel) kitaplardan bazılarını kütüphane dışına çıkarmışlar.
1525'te johannes alexander brassicanus, "istanbul’un düşüşünden ve yunan kentlerinin tahrip edilmesinden sonra yunanistan’dan getirttiği sayısız ibranice ve yunanca cildi orada görebilirdiniz" der. ancak brassicanus'tan 6 yıl önce kütüphaneye gittiğini yazan celio calcagnini kitapların böcekler tarafından yendiğini ve 1 yıl sonraki ziyaretinde çok az kitap kaldığını iddia etmiştir.
1526'da kanuni, budapeşte'yi ele geçirdi
bu, kütüphanenin tamamen dağıldığı an oldu. hammer, osmanlı tarihi’nde süleyman’ın corviniana'nın istanbul’a taşınması gerektiğini buyurduğunu söyler. nitekim bu kütüphanedeki çok sayıda esere sonraları istanbul'da rastlanır. bu kitaplardan çoğu, geç dönem klasik yazarların edebi eserleridir. yine de 1550-70 tarihlerinde floransa'da yapılmış ve boş bir sayfada görülen bir notta pecs piskoposu anton verancsics tarafından diplomatik bir görevle istanbul' da iken (1556- 57) elde edildiği yazılı, juvenal ve persius'un satir'leri (british library mss lansdowne 8 36) ile bir horace vardır.
abdülaziz, avrupa seyahatinde iken bir macar tarihçiden türkçe yazılmış dilekçe alır, istanbul'daki bazı kitapların budapeşte üniversitesi'ne hediye edilmesini istemiştir. tarihçinin istediği kitabı, ii. abdülhamit gönderecektir. 15 kişilik osmanlı heyeti şeyh süleyman efendi başkanlığında ve abdülhamit'in yaverlerinden kaymakam mustafa tahsin bey nezaretinde bir sandıkla yola düşerler. trieste'ye çıkıp viyana'ya geçen heyet, sandığı macaristan kralı franz josef'e teslim ederler.
sandıkta, 35 ciltlik macar tarihi şeklinde ve 35 ayrı kitap farklı şekilleriyle aktarılan bir dizi kitap vardır. kanuni'nin kütüphanede yağmaladığı öbür kitaplara benzer bir sonu paylaşmıştırlar. diğer kitaplar, değerli yabancı elçilere armağan edilmiştir. polonya elçisine resimli corviniana kataloğu, ingiliz büyükelçisine seneca'nın trajedileri verilmiştir.
günümüzde, bu kitaplıktan geriye 216 adet kitap kaldığı bilinmektedir ve büyük kısmı da new york public library, bibliotheque nationale de france, statni knihovna (prag) ve foszekesegyhazi könyvtar (estergon) kütüphaneleri başlıcaları olmak üzere 14 ülkede yer almaktadır.
macaristan milli kütüphanesi, matthias'ın ölümünün 500. yılında kütüphaneden dağılan parçaları toplamak için sergi düzenlemiştir.
kaynakça:
(bkz: europe a history) s: 565
1
45 numaralı dipnotta bahsediyor.
9 numaralı dipnot
istanbul'dan budapeşte'ye gitmiş korvinalar hakkında bibliyografya
pdf'nin 4. sayfasında kısaca bahsediyor
pdf'nin 16. ve 17. sayfasında abdülhamit'in hediyesini anlatıyor
Yakılmasıyla İnsanlığı Bir Gecede Cahil Bırakan Devasa Yapı: İskenderiye Kütüphanesi
