Sfenks Kedisi (Sphynx) Neden Tüysüzdür?
sphynx'ler (sfenks) tüysüz olmaları ve buruşuk derileri ile meşhurdur. insanların ya çok sevdiği ya da hiç sevmediği bir ikilemin konusudur. ben de şahsen "kedi dediğin tüylü olur" diyenlerdenim...
kürklerinin olmaması nedeni ile soğuğa ve güneş ışığına karşı duyarlı olurlar ve bu nedenle de ev kedisi olarak büyütülürler. normal kedilerin tüylerini saran koruyucu yağlar derilerinde biriktiği için için sık sık yıkanmalıdır.
sanılanın aksine, tüysüz kediler tamamen hipoalerjenik değillerdir. deri hücreleri üretmeye devam ettikleri için halen ağır alerjik vakalarda riske neden olabilirler ancak tüysüz olmaları çoğu zaman alerjik reaksiyon gösterilmemesi için yeterlidir.
tüysüz olma sebepleri folikülden çıkan saç hücrelerine keratin sağlamaktan sorumlu olan gendeki bir mutasyon sebebiyledir. saç oluşur ancak keratin ile beslenmediği için daha zayıf bir yapıya sahiptir ve kolayca kökünden ayrılır.
sphynx kedilerinin ilk isimleri "tüysüz kanadalı"dır (canadian hairless). 1966 yılında, toronto'da evcil bir kedinin tüysüz bir yavru dünyaya getirmesi sonucu yapılan incelemede yavrunun doğal bir genetik mutasyonla doğduğu görüldü. prune adına verilen kedi ilk tüysüz kedi yetişme programına alındı. bugün tüm tüysüz kedilerin prune'un soyundan geldiğini söylemek ise mümkün değildir.
1960'lardan itibaren seçici üreme uygulanarak sphynx kedi cinsi üretilmiş ve yaygınlaşmıştır. bazı sphynx'ler tamamen tüysüzken bazılarının vücutlarının belli bölgelerinde kürkleri bulunabilir.
çekinik mutasyon spesifik olarak saç oluşumunda anahtar rol oynayan keratin 71 (krt71) geninde bulunur. keratin 71 tüm memelilerin epitel hücrelerinde bulunan tip ii keratin ailesinin bir parçasıdır. bunlar vücudun yüzeyini kaplayıp bir tür güvenlik kalkanı görevi gören hücrelerdir.
krt71'deki mutasyonların bir sonucu olarak diğer fenotipler de (genlerin dışa yansıması) kaydedilmiştir. bu genin, köpek, fare ve sıçanlarda kıvırcık/dalgalı tüylü fenotiplerden de sorumlu olduğunu bulmuştur.
tüylü türdaşları gibi sphynx kedileri de tüm renklerde bulunur. dokunulduğunda kürkleri şeftali benzeri, tüylü veya güderi benzeri bir doku hissettirir. genellikle ılık, süet kaplı sıcak su şişelerine benzetilirler.
sphnynx'lerden başka tüysüz kediler de vardır. bunların çoğu sphynx kırması olsa da bu türden çok öncesine dayanan ve bugün soyu tükenmiş olan "meksika tüysüzü" (mexican hairless) bilinen en eski tüysüz kedi türüdür. aztek'lerde yaygın olarak bulunan kedinin soyu 1.300'lü yıllara kadar dayanır.
diğer tüysüz kediler
1. bambino: sphnynx & munchkin kırması
2. minskin: sphnynx & munchkin kırması
3. donskoy (don sphynx ya da russian hairless): sphynx kırması değildir. ilk olarak 1987 yılında görülmüştür. sphynx'in aksine çekinik mutasyonla değil dominant mutasyon ile ortaya çıkmıştır. yani seçici üremeye gerek duyulmaksızın yavrularının çoğu kendisi gibi tüysüz doğmaktadır.
4. peterbald: donskoy crossed ve oriental shorthair kırması
5. ukrainian levkoy: donskoy ve scottish fold kırması
6. elf: sphynx ve american curl kırması
7. dwelf: adeta "dobby the house elf"in kedi olduğunun kanıtıdır. sphynx, munchkin ve american curl kırmasıdır.
kaynak: bbc science focus
Kedi Tırmalaması Kuduza Neden Olur mu?
