Sıtmaya Karşı Bulduğu İlaçla Nobel Kazanan Çinli Kimyager: Tu Youyou
artemisinin, çinli ilaç kimyageri tu youyou tarafından bulunan, sıtmaya karşı etkili olan bir bileşik. tu youyou sayesinde milyonlarca insan yaşama tutunmuştur. keşiflerinden ötürü 2015'te nobel ödülü kazanmıştır. aşağıda bu keşif konusunda bir derleme oluşturdum. keyifli okumalar.
tu youyou, beijing medical college'da eczacılık bölümünde okudu. 1955 yılında mezun olduktan sonra, geleneksel çin tıbbı akademisi'nde (daha sonra çin tıp bilimleri akademisi) materia medica enstitüsüne seçildi. 1959'dan 1962'ye kadar, batı tıbbında uzman araştırmacılara yönelik verilen geleneksel çin tıbbı kullanımı konusunda tam zamanlı bir eğitim kursuna katıldı. 1967'de vietnam savaşı sırasında (1954-75), tu sıtma tedavisi bulmak için oluşturulan ve gizli bir oluşum olan proje 523'e liderlik etmek üzere atandı. proje, çin hükümeti tarafından sıtmanın sayısız askerin hayatına mal olması üzerine başlatıldı.
tu ve araştırma ekibi, eski çin tıbbı metinlerinde açıklanan bilgiler temelinde sıtmaya karşı etkinliği olduğu varsayılan bitkileri tanımlayarak başladı. ekip, 640 bitki tanımladı, ve ardından, sıtmaya neden olan plasmodium parazitleri ile enfekte olmuş fareleri iyileştirme kabiliyetlerini tespit etmek için için yaklaşık 200 bitki türünden 380 özüt test etti. tatlı pelin otu- artemisia annua'dan elde edilen bir ekstrakt başarılı oldu. 1971'de, ekstraksiyon işleminden sonra sonra, tu ve meslektaşları, plasmodium parazitlerini farelerden ve maymunlardan etkili bir şekilde ortadan kaldıran tatlı pelinden elde edilen toksik olmayan bir ekstraktı başarıyla izole etti. bundan sonra, kısa sürede tatlı pelin otu özlerinin ateşi düşürdüğü ve kandaki parazit seviyelerini düşürdüğüne yönelik sıtma hastalarında klinik çalışmalar yapıldı. 1972'de tu ve arkadaşları, qinghaosu ya da artemisinin olarak adlandırılan ekstrelerdeki aktif bileşiği ortaya çıkardılar.
her ne kadar tu, eski metinlerden elde edilen bilgilere dayanmış olsa da, eserler qinghao olarak bilinen bitki hakkında çok az şey söyledi ve ekibinin bitkinin antimalarial aktivitesiyle ilgili ilk bulgularını yeniden üretme girişimlerinin birçoğu başarısız oldu. ancak nihayetinde tu, tatlı pelinotunun yapraklarının artemisinin içerdiğini ve bileşiğin nispeten düşük sıcaklıklarda en iyi şekilde elde edildiğini keşfetti. tu, başlangıçta çin’de bulunan bilimsel bilgilerin yayınlanmasındaki kısıtlamalar nedeniyle, bulguların yayınlaması engellendi. çalışma nihayet 1980'lerin başında geniş kitlelere hitap eden uluslararası bir boyuta ulaştı. 2000'li yılların başında, dünya sağlık örgütü, sıtma için birinci basamak tedavi olarak artemisinin bazlı kombinasyon ilaç tedavilerinin kullanılmasını tavsiye etti.
tu, artemisinin araştırılmasını sürdürdü ve biyoaktif bir artemisinin metaboliti olan "dihidroartemisinin" isimli ikincil bir anti sıtma bileşiği geliştirdi. 2011 yılında artemisinin keşfine yönelik katkılarından dolayı lasker-debakey tıbbi araştırma ödülü'nü aldı. kısaca artemisinin, tatlı pelin bitkisinin (artemisia annua) yapraklarından elde edilen bir anti sıtma ilacıdır ve milyonlarca yaşamı kurtarmıştır.
kaynak: https://www.britannica.com/biography/tu-youyou
(tu youyou ayrıca bbc two'da yayınlanan "icons: the greatest person of the 20th century" isimli tv serisinde de kısaca işlenmiştir)
Nazilerin ABD'den İlham Alarak Soykırım İçin Kullandığı Ölümcül Kimyasal: Zyklon B
