Türkiye ile Yunanistan Arasındaki Tüm Anlaşmazlıkların Sade Bir Özeti
olayın bir sürü laf kalabalığından arındırılmış en özlü hali aşağıda. batuhan gülşah adlı bir arkadaşa ait. ilgililerin kaynaklara eklemesini tavsiye ederim. bir daha bu kadar sade, öz ve kapsayıcı izaha denk gelmeniz zor çünkü.
öncelike ege’de iki ülke arasındaki egemenlik anlaşmazlıkları
a) kıta sahanlığı egemenlik hakları
b) kara suları egemenlik hakları
c) hava sahası sınırı
d) ege adalarının silahlandırılması/türkiye’nin ege ordusu
e) aidiyeti belli olmayan ada/adacıklar
kıta sahanlığı
kıta sahanlığı sorunu, ege'de mutlak kontrol altında bulunacak bölümün saptanmasıdır. atina'ya göre ilk kez 1973'te türkiye'nin devlet petrol şirketine ege'de arama izni vermesiyle ortaya çıktı. yunanlar 61'den itibaren petrol aramaya başlamış ancak türkiye itiraz etmemişti.
kıta sahanlığında anlaşmazlığın temeli şu: türkiye, ege'de adaların kıta sahanlığı olmadığını savunurken yunanistan tam aksini beyan ediyor. konuyla ilgili 2 uluslararası anlaşmayı türkiye yunan tezlerini savunduğu gerekçesiyle imzalamadı ancak pek çok ülke imza koydu.
türkiye'nin imzalamadığı 1958 cenevre antlaşması ve 1982 montego bay sözleşmeleri önemli. çünkü açık denizleri temel alan bir anlayışla tasarlandıkları için ege gibi kapalı bir denizde sorunlar oluşturuyor. yunanlar "uluslararası hukuk" diyorsa bu iki sözleşmeyi kasteder.
gelelim kara sularına
lozan'a göre ege'de kara suları 3 mildi. yunanistan 1936'da tek taraflı olarak 6 mile çıkardı ve türkiye buna itiraz etmedi. 30 sene uyuyan türkiye, 1964'de 6 mile çıkardı.1982 antlaşması, yunanistan'da 12 mile çıkarma hakkı tanıyor ancak biz imzalamadık
sıkıntı şurada: yunanistan, uluslararası anlaşmaların kendisine verdiği hakkı kullanarak 12 mile çıkarmak isterken, türkiye "benim imzalamadığım bir anlaşma üstelik çıkarıma hiç uyuşmazken aleyhime kullanılamaz" diyor. görüldüğü gibi iki tarafın da argümanları mantıksız değil.
yunanistan'a "ne zaman istersen 12 mile kadar çıkarabilirsin" güvencesi veren 1982 sözleşmesi 1995'te yürürlüğe girince, türkiye "eğer bunu yaparsan sana savaş ilan ederim" dedi, yani casus belli ilan etti. atina bunu "türk saldırganlığının ispatı" olarak sunar ve yayar.
hava sahası sorunu da çetrefilli
lozan 3 mil diyordu, 1945 sonrası 6 mil oldu. yunanistan 1931'de tek taraflı olarak 10 mile çıkardı ve türkiye buna 44 yıl boyunca itiraz etmedi. 1975'te "6 mile ek 4 mil olmaz" diye çıkışınca, atina haklı olarak "hayırdır" dedi.
yunanistan, kara suları (6 mil) ile hava sahası (10 mil) birbirinden farklı olan dünyadaki tek ülke. ancak bu hakkı 1931'de türkiye verdi, 40 sene boyunca da ses etmedi. sen ses etmezsen karşındaki "kendine niye haksızlık ediyorsun " demez. hakkı altın tepside teslim ettik.
70’lerden itibaren "10 mili kabul etmiyoruz" diyerek 6 ile 10 millik tartışmalı alana savaş uçağı gönderip uçuruyoruz. yunanlar da "hava sahasını savunmak" amacıyla jet yolluyor. iki ülke jetleri tartışmalı 4 millik alanda köşe kapmaca oynuyor. "it dalaşı" denen şeyin özü bu.
silahsızlandırma meselesi
1923'te lozan, türkiye'den boğazlar-gökçeada-bozcaada ile yunanistan'dan doğu ege adaları limnos ve samothraki'nin silahtan arındırırken, 1936'da montrö sözleşmesi boğazlar için bu maddeyi iptal etti. sorun, montrö'yü iki ülkenin farklı yorumlaması.
türkiye'ye göre sadece boğazlar silahlanabilir, diğer bahsedilen her yer için lozan geçerli. yunanistan'a göre ise montrö, lozan'ın devamı ve silahsızlandırma rejimi sona eriyor. (burada türk tezi baskın) ancak işin oniki adalar ve midilli-sakız-samos-ikariya boyutu da var.
1947'de italya'nın oniki adayı yunanistan'a bıraktığı paris antlaşması'na türkiye taraf olmadı. anlaşmada silahsızlanma olsa bile, yunan argümanı "taraf olmadığın anlaşmaya yorum yapamazsın, savunma amaçlı silahlanıyorum" şeklinde. savunma için silahlanma gerçekten de yasal.
yunanistan'ın adaları silahlandırdığını gören türkiye, 70'lerde izmir'e ege ordusu kurdu. yunanistan da "türkiye silah yığıyor, anlaşmayı ihlal ediyor, kendimi savunmalıyım" diyerek adaları garnizona çevirdi. ortada karşılıklı güvensizliğe dayanan bir kısır döngü mevcut.
görüldüğü üzere, kara suları ve hava sahası sorunlarında 1931 ve 36'da yunanistan'a verilen 70'lere kadar ses çıkarılmayan tavizler, kapitülasyonların kopyası. "40 sene hiçbir şey demediniz, şimdi mi aklınıza geldi" diyen yunan tarafının hukuk nezdinde eli güçlü.
ada ve adacıklar
aidiyeti belli olmayan ada ve adacıklar meselesini yunanistan tanımıyor. çok karmaşık ve iki tarafın da lozan antlaşması'nı kendi çıkarına göre yorumlaması temelli. meselenin aslı karşılıklı güvensizlik ve tarihsel düşmanlık.
1996'da Türkiye ve Yunanistan'ı Savaşın Eşiğine Getiren Olay: Kardak Krizi
