Yıllardır Çözümü Bulunamamış, Belki de Asla Bulunamayacak Bir Problem: Türbülans
irtifa, performans ve uçuş güvenliği yönlerinden uçak üzerinde önemli etkiye sahip olan düzensiz hava akımlarıdır...
türbülans yoğunluğu, light(hafif), moderate(orta), severe(şiddetli) ve extreme(çok şiddetli) olmak üzere dört ketegoride ifade edilir... bu kategorileri uçağın, personelin ve kabindeki sabit olmayan objelerin reaksiyonu belirler...türbülansın şiddeti ne olursa olsun önemli olan uçağın buna verdiği tepkidir... türbülans uçak tipine doğrudan bağlıdır...büyük uçaklarda hafif yada orta derecede hissedilen bir türbülans, daha küçük uçaklar için şiddetli olarak hissedilebilir... şiddetli türbülans rapor edilen bölgelerde uçaklarda ani irtifa farkları oluşabileceğinden kontrolörler standart ayırmayı artırmalıdır...
türbülansın bulunduğu bölgeyi, hangi seviyeleri etkilediğini belirleyebilen bir cihaz bulunmadığı için bu bölgelerin tespitinde pilot raporları esastır... pilotlar tarafından verilen türbülans raporları o bölgeden daha sonra geçecek diğer uçaklara, türbülansın yaşandığı seviyeler, rapor saati ve uçak tipi mutlaka iletilmelidir...
türbülansların yolcu konforu ve uçuş güvenliği açısından büyük önemi bulunmaktadır...
türbülans şiddetinin tespiti ise :
light chop :irtifa ve rotada çok farkedilmeyen, hızlı ve biraz ritmik engebelerin hissedilmesine sebep olur
light türbülans : irtifa ve rotada kısa süreli hafif ve istikrarsız sapmalara sebep olur, yolcular emniyet kemeri kullanır ancak uçak içindeki eşyalar hareketsizdir
moderate chop : light chopun biraz daha şiddetlisidir. uçağın rotasında ve irtifasında değişikliğe sebep olmaz ancak hızlı engebeler ve sarsıntılar meydana gelir
moderate türbülans : light türbülanstan biraz daha şiddetlidir. irtifa ve rota değişikliklerine sebep olur. uçak kontrol altındadır. gösterge süratinde değişiklikler olur. uçak içerisinde yürümek zorlaşır, serbest eşyalar devrilir...
severge türbülans : irtifa ve rotada geniş çaplı beklenmedik değişikliklere sebep olur. uçak kısa süreli kontrol dışı kalabilir. yolcular mutlaka emniyet kemerlerini bağlar, serbest objeler yer değiştirerek yuvarlanır...
extreme türbülans : çok ender görülür uçakta büyük çarpma ve fırlatma hissedilir. uçağı kontrol etmek imkansızdır. uçak üzerinde yapısal hasarlara neden olabilir...
varlığı en genel anlamıyla şu üç koşula bağlı olan akış türüdür:
- birbirinin tekrarı şeklinde olmayan ve fakat sürekli var olan düzensizlikler (disorder): örneğin hız profilleri. akış görüntüleme yapıldığında anlık hız profillerinin birbirlerinin aynısı olmadığı (yani tekrarlanamadığı), ancak bu hız profillerinin zamana göre ortalamalarının aynı koşullardaki farklı deneyler için hemen hemen aynı olduğu gözlenir. bundan dolayı kimi dayılar türbülansın gelişigüzel (random) bir süreç olduğu fikrine karşı çıkarlar.
- karışım (mixing): laminar akışta akışkan tabakalar halinde hareket eder. örneğin x yönünde hareket eden laminar bir akışta y ve z yönlerinde momentum transferi gerçekleşmez. türbülansta ise durum bu kadar basit değildir. akışkanın ana doğrultusu x yönü olmakla birlikte diğer yönlere de şöyle bir uğrar. tabaka olayının içine edilir vs.
- vorticity: üç boyutta da düzensiz olarak var olması gereken bir zımbırtı. varlığında akışımız rotasyonel (rotational) olur ki, diferansiyel akışkan partikülünün kıçının ayrı, başının ayrı hızlarda gittiğini gösterir.
şimdi bu türbülans dediğimiz olay asfalt yolda cook cook hızlı giden arabanın altında bir anda asfaltın bitmesi gibi bir şey. ne olduğunu anlayamadan bize newton'un kıyağı olan yer çekimi sayesinde uçak bi hayli hızlı şekilde alçalıyor türbülansa girdiğinde.
o esnada kemeriniz bağlı ise ciddi bir heyecan ile atlatabiliyorsunuz olayı.. yok yolculuk esnasında ben kemer takmam modunda iseniz türbülans esnasında kafanızın ışıklandırmanın bulunduğu üst konsol ve oturduğunuz koltuk arasında pinpon topu misali gezinmesi muhtemeldir.
ben bizzat yaşadım bu türbülans olayını, kemer bağlı olmasına karşın hiç keyifli olmuyor tavsiye etmem sevgili sözlük ahalisine.. gidin lunaparkta roller coster'a binin arkadasım ne türbülansı...
halen kulaklarımdadır "allahım sana geliyorum hemde saatte 800 kilometre hızla" nidası..
modern sivil jetlerde weather radar denilen hava radarı ile pilotlar tarafından devamlı takip edilen hava olayıdır.lakin bazı türbulanslar vardır ki,bu radarda görünmezler,işte yolcuları tırstıran hoplatan zıplatan bu radarda görünmeyenlerdir.yoksa zaten pilotlar havada devamlı bulutları monitor ederler,eğer ki çok ağır hava şartları varsa önlerinde,direk içine girmez, etrafından dolaşırlar.korkmaya lüzüm hiç yoktur,henüz türbulansın hiç bir zararı olmamıştır, o bindiğiniz uçakların kanatları yukarı ve aşağı 7 metreesneyebilmektedir. korkmayınız efem, korkanlara anlatınız efem.
türbulansdan uçak düşmemiştir lakin türbulanstan kabin içinde hayatını kaybedenler olmuştur şiddetli çarpmalar sonucu.siz siz olun uçakta her an tuvalete gideceğiniz zamanlar hariç kemerinizi takılı tutunuz.
